Okula başlamış çocuklarla bağlantı süreci ise ayrıyeten bir uğraş gerektirmektedir. Okula başlayan çocuğun bağlantısı artık yakın etrafıyla hudutlu değildir. Okulda birlikte olduğu beşerlerle geçirdiği vakitlerde olumlu yahut olumsuz bir çok olay ve davranışlarla müsabakaya başlar. Çocuk, okulda karşılaştığı birçok olay karşısında sevinç, hüzün yahut kaygı üzere hisleri yaşar. Pekala anne ve baba olarak gün içerisinde, uzun müddet başka kaldığınız, his ve kanılar yüküyle meskene gelen çocuklarımızla nasıl bir irtibat kurmalıyız? Öğrenciliğin getirdiği ödev yapma, erken yatma, kalkma, imtihan hazırlığı üzere sorumlulukların üstesinden gelmesi için çocuğumuza nasıl dayanak olmalıyız? Yanlış ve yetersiz bağlantı aile ve çocuk ortasında meselelere yol açmaktadır.
Tesirli İrtibat İçin Neler Gereklidir?
1- Faal dinleme: İrtibatın temel bir tamamlayıcısıdır. Etkin bir dinleyici olduğunuzda; çocuğunuzun his ve fikirlerini paylaşma gereksinimi ve isteği olduğunu kabul edersiniz ve anlayışlı davranırsınız. Faal dinlemeyi öğrenen anne ve babalar, çocuklarının hislerini daha güzel anladıkça sıcacık münasebetler kurulacaktır. Korkmayın, çocuklarınız hangi yaşta olursa olsun onları kucaklayın ve sarılın. Anne baba olarak sizi model alan çocuklarınıza tatlı lisanınızla, aktif dinlemenizle, onlara duyduğunuz hürmet ve sevgiyi göstererek örnek olun. Her çocuk pahalıdır ve her çocuk kendisini anlayan, sıkıntılarına karşılık bulan, sevinçlerini ve ıstıraplarını paylaşan bir aile ortamında yetişmek ister. Çocuklarınızı bir birey olarak kabul edin o vakit bağlantınız daha sağlıklı olacaktır.
Faal Bir Dinleyici Olabilmek İçin:
• Dinlemek için vakit ayırın. Dikkat dağıtan ögelere mümkün olduğunca mahzur olun. Çocuğunuzun söylemeye çalıştığını duymak ve anlamak için bunu istemeniz ve o anda çocuğun duyduğu telaşlar konusunda ona yardıma açık olmanız gerekir. Kimi anne-baba ve çocuklar yatma vaktinden evvel en yeterli bağlantı kurduklarını yahut akşam yemeği sırasında paylaşımda bulunduklarını keşfetmişlerdir.
• Kendi fikir ve bakış açınızı bir yana bırakıp, kendinizi çocuğunuzdan bilgi alacak halde hazırlayın. Tüm dikkatinizi ona yöneltin ve tecrübelerini anlayabilmek için kendinizi onun yerine koyun. Onun niyetlerine kıymet verdiğinizi ve onları kıymetli bulduğunuzu hissettirin ve onun bakış açısına karşı hassas olun.
• Duyduğunuz iletisi dinleyin, özetleyin ve çocuğunuza tekrarlayın. Buna yansıtıcı dinleme denir. Uygun bir vakitte, onun size neyi söylemeye çalıştığına ilişkin fikirlerinizi sakin bir biçimde belirtin. Duyduğunuzu motamot tekrarlamayın, çocuğunuzun ne düşünüyor ve hissediyor olabileceğini derinlemesine ele alın. Unutmayın ki, söylenen kelamlar gerçek ve tam iletiler olmayabilir.
• Altta yatan bildiriler çocuğunuzun hislerini, endişelerini ve telaşlarını içerebilir. Bu hisleri isimlendirin. (Bana korkuyorsun üzgünsün… kızgınsın… memnunsun üzere gibi geliyor.)
• Çocuğunuz konuşurken göz kontağınızı sürdürün. Başınızı sallayarak orta sıra “Evet.. Anlıyorum…” üzere tarafsız reaksiyonlar katarak ilginizi gösterin. Konuşmayı sürdürmesi için onu teşvik edin. Bunlar pasif yansılar olarak gözükseler de, irtibatın kıymetli birer parçasıdırlar.
• Kendi fikir ve beklentilerinizle uyuşmasa da çocuğunuzun söylediklerini kabul edin ve hürmet gösterin. Bunu çocuğunuzun tabir ettiklerine dikkatinizi yönelterek, söylediklerini eleştirmeyerek, yargılamayarak ve engellemeyerek yapabilirsiniz.
• Karşılaştığı sorunları çözmesi için çocuğunuza imkanlar yaratın. Cesaretlendirin ve kendisine yol gösterin.
• Etkin dinleme yolu, çocuğunuzun kendi hislerini daha âlâ anlamasına ve olumsuz hislerinden daha az korkmasına yardımcı olacak, çocuğunuzla aranızda köprüler kurulacak ve sıcak bağlar oluşturacaktır. Ayrıyeten çocuğunuzun kendi sorunlarını çözmesi, davranış ve hisleri üzerinde daha fazla denetim kazanması açısından faydalı olacaktır. Çocuğunuz sizi faal bir dinleyici olarak gördüğünde, sizi ve diğerlerini dinlemeye daha istekli olacaktır.Bu kapı aralayıcılar ve konuşmaya teşvik ediciler, çocuğunuzun sizinle bağlantı kurması için güçlü bir kolaylaştırıcı olabilirler. Çocukları konuşmaya başlamak ya da devam etmek için cesaretlendirirler. Bunlar ayrıyeten topu kendi alanlarında tutmalarını sağlarlar. Topu ondan kapmanıza tesir etmeyeceği üzere, soru sorarak, tavsiye vererek, inanç aşılayarak ya da buna benzeri şeyler yaparak kendi fikirlerinizi ona dayamanıza tesir etmezler. Bu kapı aralayıcılar size ilişkin fikirleri ve fikirleri büsbütün irtibat sürecinin dışında bırakır.Çocuğu kabullendiğiniz ve bir birey olarak ona hürmet duyduğunuz iletisini taşır, tesirleri ise şöyledir:“Ne hissettiğini söyleme hakkına sahipsin.”“Duygu ve kanılarına hürmet duyuyorum.”
2- Kabul Lisanı: Çocukların içine kapanıklığını giderir. Kendileri hakkında en berbat şeyleri bile anlatırken rahat olduklarını belirtirler- yaptıkları ya da hissettikleri ne olursa olsun. Ebeveynler çocuklarını kabullendiklerini içten bir biçimde sözlere döktüklerinde çocuklar üzerinde şaşırtan bir tesir yaratırlar . Birtakım çocuklar ilkokula başladıklarında okulda yaşadıkları olumlu ya da olumsuz olayları anne-babalarına anlatmayı tercih etmeyebilirler. Bu türlü durumlarda çocukların hislerine ya da sorunlarına karşılık vermenin en yapan ve tesirli tekniklerinden bir tanesi kolay kapı aralayıcı dediğimiz sorular öbür bir deyişle “daha fazlasını söylemeye yönelticilerdir” bunlar, ebeveynlerin kendi fikirlerini, yargılarını ya da hislerini iletmeyen ancak çocuğu kendi fikirlerini, yargılarını ve hislerini paylaşması için teşvik eden reaksiyonlardır. Çocuğa kapıları açarlar ve onu konuşmaya davet ederler. Bunların en kolayları aşağıdaki tarafsız reaksiyonlardır:
“Anlıyorum.” “Oh.”“Hımm.”“Buna ne dersin?”“İlginç.”“Gerçekten mi?”“Yapma ya”
“Sahi mi?”“Öyle yaptın ha”“Öyle mi?”
3- Ben Lisanı – Sihirli Lisan
Çoklukla bizler bağlantıda “sen dili”ni kullanırız. Sen mesajları his tabir etmez Ekseriyetle buyruk verme yargılama, öğüt verme üzere bağlantı manilerini içerir.
Örneğin: “Konuşma artık” “Yapmamalısın “ “Yaramazlık yapıyorsun “
Ana-baba çocuğun davranışını kabul etmediği vakit o davranış nedeniyle ne hissettiğini çocuğa söylerse mesaj “SEN İLETİSİ”nden “BEN İLETİSİ” ne dönüşür. Yani ben lisanında hisler konuşur.
•Eğer bugün çok yaramazlık yaparsan ben çok üzülürüm.
•Akşam yemeğini vaktinde yetiştiremeyeceğim diye endişeleniyorum.
Sahiden de çocuktan beklediğimiz davranışların oluşmasında “ben dili”nin ne kadar tesirli ve gerçek bir bağlantı aracı olduğunu göreceksiniz.
Ben lisanı çocuğun anne babasının kabul edemediği davranışını değiştirmesinde daha tesirli olduğu üzere çocuk- ana baba münasebeti için de daha sağlıklıdır. Ben lisanı çocuğu direnmeye, isyan etmeye yöneltmez. Örneğin dışarı çıkmak için direnen bir çocuğa: “Hayır, çabucak odana git, sokağa çıkamazsın” demek mi doğrudur; yoksa “hava karardığı için sokağa çıkman beni endişelendiriyor. Bu yüzden gitmeni istemiyorum fakat, yarın erken saatte arkadaşlarınla birlikte olmana müsaade verebilirim.” demek mi doğrudur? Alışılmış ki birinci cümle sen mesajlarını içerdiği için çocukta bir direnme ya da isyana yol açacaktır. Lakin ikinci cümlede hislerin sözü kelam konusu olduğu için ben lisanını kullanmak daha tesirlidir. Zira ben lisanı davranışı değiştirme sorumluluğunu çocuğa devreder.
Daha sağlıklı bir irtibat kurmak ve sağlıklı bireyler yetiştirmek için neler yapılmalı;
Çocuğunuzun his ve niyetlerini dikkate alın. Okulda yaşadığı yahut şahit olduğu bir olay karşısındaki hislerini açıklamasını isteyin. “ Korktun mu” , “ Heyecanlandın mı” yahut “ Keyifli oldun mu” üzere yönlendirici sorularla ne hissettiklerini açıklamasına yardımcı olabilirsiniz. Vakitle hislerini rahatlıkla ve yanlışsız olarak söz etmesini öğrenecektir.
Başardıkları için ödüllendirin, hakikat davranışlarını övün.
Çocukları gerektiği vakit eleştirmekten kaçınmayın. Kişiliğini değil kusurlu olan davranışını eleştirin. Eleştirirken “ben” lisanını kullanın. “Masamı toplamadığın için kendime çalışacak alan bulamıyorum” cümlesi tehdit içermeyen bir cümledir. Çocuk tarafından yanılgısı kolay kabul edilir bir davranıştır ve “ Masanı dağıttığımı fark etmedim” üzere karşılıklar gelecektir.
Çocukları dinlerken, onu dinlediğinizi hissettiren “ hı hı “, “evet”, “dinliyorum” üzere tabirler kullanın. Sessiz dinliyorsanız çocuğa bakmalı, onun konuşmasını yüreklendirmelisiniz. Yeni şeyler söylemek yerine anlattıklarını kısa özetler ile tekrarlayabilirsiniz.
Genel sorular yerine daha özel sorular sorun. “Bu gün okul nasıldı” yerine “ Bugün sunduğun fen bilgisi deneyi nasıl sonuçlandı” üzere
Öğüt vermek yerine, onun zahmetlerine misal kahırları yaşamışsanız bunu paylaşmanız ve anlatmanız daha yararlı olacaktır. Yaşadığı dertlerin herkes tarafından yaşandığını sadece ona mahsus olmadığını bilmesi onu rahatlatacaktır.
