Şahısların bağlarında, diğerlerinin davranışlarını anlamlandırabilmesi, yaşananlara uygun yansılar verebilmesi yetisi “Sosyal beceri” olarak isimlendirilmektedir. Toplumsal marifet kavramı içerisinde bağlantı ve etkileşimin ehemmiyeti yadsınamaz.
Toplumsal gelişim devirlere ayrılmaktadır. Yaşa ve periyoda nazaran çocuğun duygusal ve akademik gereksinimleri değişebilmektedir.Okul öncesi evrede çocukların kendi cinslerinden arkadaşları, karşı cinsten olanlara tercih etmesi vb. Arkadaş münasebetleri çocukların gelişiminde büyük rol oynamaktadır. Gelişim sürecinde akranlarıyla yaşadığı ağır ilgiler çocuğa, kâfi toplumsal ahengi gösterebilmesi ve gerekli toplumsal marifetleri kazanması için birçok ortam sağlamaktadır. Burada akran münasebetlerinin gelişimini ve fonksiyonlarını göz önünde bulundurmak epey kıymetlidir.
AKRAN ALAKALARI
Akran bağları ömrün birinci yıllarından bu yana süregelen bir olgudur.Bebekler birinci altı ay etraf algısına sahip değilken ,6 Ay ve sonrasında bakarak,dokunarak karşıdaki bireyle alakayı başlatır.Çocuk etkileşimleri 2-4 yaş ortasında artış göstermektedir.Bu devirde çocuk yakın müdahalesi olmadan akranlarıyla vakit geçirebilmeye başlar.Çocuklar toplumsal alanlarını geliştirdikçe akranlarıyla daha çok etkileşime geçmeye başlamaktadırlar.
TOPLUMSAL MARİFET NASIL GELİŞTİRİLİR?
Çocuklarının hislerini tam manasıyla okuyamayan ebeveynler, çocuklarının sorun çözme marifetlerinin gelişimine mani olmaktadırlar.Kendi kendine oyun oynama ve kurma yetisinin kazanılmasıyla birlikte artık çocuk kendi toplumsal insiyatiflerini almaya hazır hale gelmeye başlamaktadır.Destekleyici düşündürücü tüm aktiviteler çocuğun toplumsal gelişimine dayanak olan ögelerdir. Okul yıllarındaki eğitimde ise öğrenci ve öğretmen ortasındaki bağlantı ve etkileşimin az oluşu, öğretimin aktifliğine de yansımaktadır. Eğitim sürecinde; öğrenmenin gerçek emelleri ortasında ‘düşünmeyi öğrenmek’ olduğunun çocuklara aktarılması gerekmektedir. Çocuklar ‘öğretimi’ ‘başkalarının vereceği bir vazife’ olarak görmeye başladıkları an itibariyle, yalnızca öğrenme konusunda değil, ferdi sorumlulukları almakta da isteksiz ve sorumluluk alma konusunda geri planda kalabilmektedirler. Ve bu döngü çocuğun ödev performansı ve akademik muvaffakiyetinde önemli bir isteksizlik yaratmaktadır. Düşünme sistemi; öğrenme, öğrenme süreçleri ve davranışlar ile hal almaktadır.
ÇOCUĞUN TOPLUMSAL MARİFETLERİNİN GELİŞİMİNDE EBEVEYNLERE TEKLİFLER;
Toplumsal gelişim, çocuğun ömründe en az öbür gelişim basamakları kadar değere sahiptir. Bireyin hayatında giderek ehemmiyet kazanacak olan “uyum sağlama” hüneri çocukluk çağında ve toplumsal gelişim süreci içerisinde kazanılan bir hünerdir. Çocuğun toplumsal davranışları etkileşim içinde olduğu ailesi ve arkadaşlarının gösterdiği geri bildirimlerle anlaşılıp şekillendirilmelidir.
Çocukların akranları ile kurdukları münasebet içerisinde rekabet etmeyi, korku yaratan ve olumsuz olan hertürlü durumla müsabakaları baş etme hünerlerini arttırmaktadır. Toplumsal hünerlerinin gelişebilmesi için bu tıp ilgiler aksilikten çok bir ihtiyaçtır. Kendi yaşıtı olmayan kendisinden daha büyük ya da küçük şahısları tercih eden çocukların toplumsal bağlantı kurma ve sürdürme ile ilgili düşünceleri olduğunu düşünüp tahlil yoluna gidilmesi gerekmektedir. Yaşından daha büyük şahıslarla bağlantı kurmak, bağlantıyı kolaylaştırır.Kendi yaşından küçüklerle alaka kuran çocuklar ise genelde oyun ve kurallara hükmetme gereksiniminden ötürü bu seçimi yapmaktadırlar.
Toplumsal gelişimin temelinde çocuğun birinci bebeklik periyodunda annesinin yardımı ile dış dünyayı tanıması, gereksinimlerinin anlaşıldığını ve karşılandığını fark etmesi inançlı bir bağlanmanın sağlanmış olduğu bir münasebet çocuğun bilişsel gelişimi kadar duygusal ve toplumsal gelişimini de tesirler. Çocukla duygusal bağlantı ve temas kurabilmek toplumsal münasebetin en temel yapıtaşıdır. Toplumsal alaka kurabilme maharetleri aile içinde bireylerin temsillerinden örnek alınarak oluşturulur. Birinci çocukluk periyodunun en güçlü öğrenme tarzı olan “taklit “sosyalleşme üzerinde kıymetli bir ögedir.
TOPLUMSAL MAHARET EKSİKLİĞİ NEDİR?
Toplumsal marifet yetersizliği, bireyin çeşitli toplumsal hünerlere sahip olmaması ve ya sahip oldukları halde marifetleri uygun ortam ya da durumlarda kullanamaması formudur. Toplumsal maharet eksikliği, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, öğrenme zahmeti, toplumsal korku, aykırı gelme bozukluğu, öfke denetim sorunu, yaygın gelişimsel bozukluk, ahenk ve davranış problemleri ve gelişimsel gerilik yaşayan çocuklarda daha bariz formda görülmektedir. Lakin çocuk bu problemleri olmasa bile toplumsal maharet eksikliği yaşayabilmektedir. Toplumsal marifet eksikliği olan çocuklar kendilerini mutsuz hissedebilir, girdikleri toplumsal ortamlarda korkulu, heyecanlı ve ya öfkeli davranabilmektedirler.
ÇOCUKTA TOPLUMSAL MAHARET EKSİKLİĞİ NASIL ANLAŞILIR?
-
Kendine inanç duymama
-
Bir konuşmayı başlatmada ve sürdürmekte sorun yaşama
-
Arkadaş bağlantılarında sorun
-
Toplumsal ortamlara girmekte zahmet ve gerilim
-
Söylenenleri dinlememe
-
Meskende ve ya okulda kurallara uymama
-
İsteklerini, fikirlerini tabir etmeme
-
Topluluk önünde konuşmakta kendini tabir etmekte zorluk
-
Hakkını koruyup savunamama.
-
Kızgınlığını denetim edememe.
-
Sıkıntılarını çözme konusunda zahmet yaşama.
-
Göz kontağını az kurma
-
Hisleri anlayıp söz edememe,
-
Empati kuramama
-
Alay edilme ile başa çıkamama
-
Vakti planlama, organize olma konusunda dert yaşama
-
Akran kümelerine girememe.
-
Kıskançlık hissiyle baş edememe.
-
Ödevlerini yapamama.
-
Oburlarının haklarına saygılı olmama.
-
Yardımlaşma ve paylaşımda bulunmama
-
Etrafındakilere karşı saldırgan davranma vb.
TOPLUMSAL MARİFET EĞİTİMİNDE KULLANILABİLECEK YOLLAR:
Toplumsal maharetlerde sözel olduğu kadar kelamsız bağlantıda hayli değerlidir.Ses tonu,konuşma,tepkiler,kendini söz etme,akıcı ve aktif bağlantı ,selamlaşma,tepki verme vb ferdî ve toplumsal sorun çözme maharetleri ortasındadır.Davranışçı tekniklerle bu alanda yaşanan marifet eksikliğinin telafisi ve düzenlenmesi mümkün olabilmektedir.
Temel toplumsal marifet takviyesi: Toplumsal alakalar, vücut duruşu,yüz sözü vb davranış dizilimlerinin düzenlenmesini gayeler.
Modelden öğrenme: Bireyin diğerlerini müşahede ve taklit yoluyla ve jest mimiklerle çocuklar yetişkinlerden müşahede ve öğrenme süreçlerini tamamlamaktadırlar.
