Spina bifida ayrık ya da açık omurga manasına gelir. Omurilik hududunun hasarlandığı bu sağlıksızlık birçok formda görülebilir. Sebepleri ortasında folik asit eksikliğinin olabileceği düşünülmektedir. Kalıtsal olabileceği, hamilelikte yüksek ısıya maruz kalma, şeker sağlıksızlığı üzere durumlarla ortaya çıkabileceği ile ilgili görüşler de mevcuttur. Spina bifida anne karnında en erken 12. haftada saptanır. Spina bifida yalnızca omuriliğin açık olması değil omurilikle ilgili pek çok sorunu de kapsamaktadır. Bu sağlıksızların %85’inde beyinde su toplanması mevcuttur. Omuriliğin gelişim kusuruna bağlı hudut hasarıyla bir arada mesane ve böbrek sorunları, beyinde su toplanması ve beyinde mevcut olan ek kusurlara bağlı olarak hudut hasarları, tekrar omuriliğin hasarlanması ile oluşan ayak hareketlerinde bozulmalar, omurga eğrilikleri, çocuğun okul öncesine okul çağına gelince ruhsal sorunları, kalp sıkıntıları, kabızlık, dışkı hissetmeme üzere meseleler da bir arada görülebilmektedir.
Rastgele bir çift Spina bifidalı çocuk sahibi olabilir. Dünyada 10 milyon Spina bifida sağlıksızsı olduğu varsayılmaktadır. Gelişmiş ülkelerde her bin çocuktan biri Spina bifidalı doğmaktadır. 2013 yılında İzmir’de yapılan Milletlerarası Spina Bifida Kongresi’nde son datalar sunulmuştur. İzmir’de bu oran bin canlı bebek doğumunda 1,5 iken, Elazığ’da binde 2,2, Ankara’da binde 4 dür. Bölgesel farklılıklar göstermekle birlikte İstanbul’da bu oran daha yüksek beklenmektedir. Spina bifidalı sağlıksızlar doğduklarında birinci 8 saatte ameliyat edilirse muvaffakiyet bahtı daha yüksektir. Spina bifidalı sağlıksızlarda %85 oranında görülen beyinde su toplanması için çocuk beyin cerrahisi tarafından çeşitli ameliyatlar yapılmaktadır. Hem omurgaya yönelik hem de iskelet sisteminde gelişen öbür problemler sonucunda ortopedik ameliyatlar ve bilhassa mesaneye yönelik çocuk cerrahisi/ürolojisi ameliyatları da yapılabilmektedir. Bu sağlıksızlığın tedavi süreci ameliyat ile bitmemektedir. Ameliyat sonrası süreç daha yorucu ve aileler için daha güç ve gerilimli geçmektedir.Yapılan tetkik ve tedavi sistemleri ameliyatlar ile sağlıksızların hayatı mümkün olduğunca konforlu hale getirilmeye çalışılır. Büsbütün sağlıklı bir kişi olmasalar dahi bağımsız yaşayabilir hale getirilebilirler. Lakin bu tıbbi dayanağın yanında sağlıksızların bilinçlendirilmesi, tedavi imkanlarına kolaylıkla ulaşılabilecek kaidelerin sağlanması gerekmektedir. Üstte saydığımız nedenlerden ötürü spina bifidalı sıhhatsiz potansiyel olarak hem zihinsel özürlü hem de bedensel özürlü olma riski ile karşı karşıyadır. Çağdaş spina bifida tedavisi kaybedilmiş hudut işlevleri yerine getirememekte lakin mevcut duruma sağlıksıznın ahengini kolaylaştıran önlemler alınmasına imkan vermektedir.
Çağdaş spina bifida tedavisinde en şimdiki yaklaşım anne karında yapılan, intrauterin ya da fetal cerrahi denilen teşebbüslerdir. Bu ameliyatlar bebeğin sırtındaki omurilik açıklığının gebelik devam ederken kapatılması prensibine dayanır. Bu formda omurilikte oluşan ve anne karnında başlayıp doğum sonrasında da devam eden hasarlanmanın önüne geçilmesi amaçlanır. Dünyada 1990 yıllardan beri anne karnında spina bifida tamirat ameliyatları yapılmaktadır. Fakat bu hususta öncü olan Amerika’daki merkezlerde daha çok açık fetal ameliyatlar tercih edilmektedir. Fetoskopik denilen kapalı ameliyatlar ise daha yeni geliştirilen, anneye ve rahmine en az ziyan veren hami bir sistemdir. İstanbul Bilim Üniversitesi bünyesinde 2014 yılında kurulan Spina Bifida Uygulama ve Araştırma Merkezi’nde yapılan ve 2 yıl süren bir hazırlık kademesinden sonra Türkiye’de bir birinci olarak dört bebeğimizin sırtındaki açık omurgaları, kapalı yolla gebelik süreci devam ederken başarılı bir biçimde kapatılmıştır. Bebeklerimiz sağlıklı bir formda dünyaya gelmiş ve yapılan ameliyat sonucunda hem beyinde su toplanması hem de bacak hareketlerinde bozulmanın önüne geçilmiştir. Ülkemizde birinci olma özelliği taşıyan bu teknik hala dünyada yalnızca Almanya, İspanya ve Brezilya’da uygulanmaktadır.
Yapılan bu ameliyatta teknik olarak anne karnındaki bebeğe uygun bir bölgeden her biri 3 mm olan üç adet alet yardımı ile ulaşılır. Sırttaki açık omurga olan bölge hudutlara ziyan vermeden uygun formda etrafı kesilerek hazırlanır. Hazırlanan bu bölgeye doğal kökenli bir zar yama olarak konularak bu yama su sızdırmaz biçimde cilde dikilir. Böylece açıkta olan omurilik anne suyundan ve bebeğin omuriliği anne rahmine çarpması ile oluşabilecek hasarlanmalar engellenmiş olur. Korunan omurilik sayesinde bedende oluşan ziyanlı sonuçlarından bebek korunur. Açık anne karnında ameliyatlarda ise bir sezaryene misal formda cilt ve rahim açılır, bebeğe ulaşılır. Anne bu esnada anestezi ile uyutulmaktadır. Bebeğin sırtındaki açıklık cerrahi olarak kapatılır. Rahim ve cilt kapatıldıktan sonra anne uyandırılır ve gebeliğin devamı sağlanır. Bu çağdaş tedavi prosedürleri ile beyinde su toplanmasının azalabileceği ve bacak hareketlerinin korunabileceği yapılmış geniş çalışmalarda gösterilmiştir.
Anne karnında yapılan ameliyatlar yalnızca Spina Bifida ile sonlu değildir. Günümüzde idrar yolu tıkanıklıkları ile oluşan mesane ve böbrek genişlemelerinde, teneffüs kası yokluğuna bağlı olarak anne karnında barsakların göğüs boşluğunda olması formunda tanımlanan sağlıksızlıklarda, ikiz ikiz transfüzyonu denilen ikiz bebeklerin sıhhatini olumsuz etkileyen bozukluklarda, birtakım tümörlerde, göğüs kafesi içinde anne karnındaki bebekte sıvı birikmesi üzere durumlarda anne karnında teşebbüs prosedürleri tanım edilmiştir. Erken yapılan bu müdahalelerin sayesinde bilhassa yüksek risk taşıyan doğuştan gelen sağlıksızlıklarda kaybedilmesi kaçınılmaz olabilen bebekler yaşatılabilmektedir.
Sağlıksıznemizde yapılan ülkemizdeki bu birinci fetoskopik cerrahi ile daha sağlıklı jenerasyonlar amacı ile ülkemiz tıbbı dünyadaki ileri seviye tedavilerin yapılması bakımından bu alanda lig atlamıştır.. Yeniden Türkiye’de tek olma özelliği taşıyan İstanbul Bilim Üniversitesi Spina Bifida Uygulama ve Araştırma Merkezi de tecrübeli multidisipliner takımı ile ülkemizin geleceği çocuklarımıza en uygun bakımı verme ülküsünü kendisine bir temel prensip olarak benimsemiştir.
