İnsanların merakla yaklaştıkları nasıl ve neden meydana geldiğini öğrenmek istedikleri bir sağlıksızlık ŞİZOFRENİ.
Şizofreni, yeryüzündeki her yüz şahıstan birini etkiliyor. Dünyada 60 milyon, Türkiye’de ise 600 bin şizofreni sağlıksızsı bulunuyor.
Alevlenme ve yatışma devirleriyle kendini gösteren kronik bir psikiyatrik sağlıksızlıktır. Şizofreni de migren ya da epilepsi üzere bir beyin sağlıksızlığı olmakla bir arada gerek ortaya çıkmasında gerekse nasıl bir gidiş göstereceğinde çevresel, ruhsal ve toplumsal etkenlerin de rolü vardır. Öbür psikiyatrik bozukluklara nazaran şizofreni kişinin mesleksel ve toplumsal işlevselliğinde daha önemli kayıplara yol açabilmektedir. Ekseriyetle 15-25 yaş ortasında başlar, ne kadar erken başlarsa sıhhatsiz üzerindeki hasarı o kadar fazla olur.Daha çok erkeklerde görülen sağlıksızlık daima ilaç kullanımı gerektirmektedir.
Şizofreni ne değildir?
Kişilik bölünmesi demek değildir. Şizofreni erken bunama demek değildir. Aşı ve ilaç yoluyla korunmanın mümkün olduğu bir sağlıksızlık değildir. Şizofreni farklı ya da zıt hisler taşımak demek değildir.
Psikoz Ne Demektir?
Psikoz bireyde gerçeği kıymetlendirme yetisinin muhakkak bir müddet bozulduğu durumların genel ismidir. Bu durum karşısında; algı bozuklukları, dış dünyada olup bitenleri yanlış kıymetlendirme, düşleriyle gerçekliği ayırt edememe zahmeti kelam konusu olabilir. Şizofreni, psikotik bozukluklarının başlıcasıdır. Lakin unsur kullanımı ya da tıbbi nedenlerden de psikotik belirtiler görülebilir.
Şizofreninin Belirtileri Nelerdir?
Şizofreninin alevlenme ve yatışma periyotlarında farklı belirti ve bulgular ön plana çıkar. Alevlenme periyodunda bilhassa niyet ve algılama bozuklukları ön plana çıkar. Örneğin; kişi etrafındaki insanların ona karşı düşman olduğunu gerisinden iş çevrildiğini ve herkesin kendisi hakkında konuştuğuna inanabilir. Bu fikir bozukluğu değiştirilemez derecede güçlüyse hezeyan olarak tanımlanır. Kişinin etrafına karşı olan durumu da bu yanılgılı fikirlerden etkilenir. Öfke duymak, insanlardan kaçınmak ya da doğuşçu olmak üzere. Ya da kişi orta da bir ses yahut manzara olmamasına rağmen bunların varmış üzere olduğunu algılayabiliyor(halüsinasyonlar).Sadece kendinin duyduğu seslere yüksek sesle karşılık verirse bu durum karşıdan güya kendi kendine konuştuğu algılanabilir. Şizofreninin alevlenme belirtileri yatıştıktan sonra şahısta günlük işleri yapmada isteksizlik, bize kolay gelen sıkıntılar karşısında üstesinden gelmekte zahmet çekme. Genel olarak hayatla başa çıkmakta zorlanma Kişi konut içindeki sorumluluklarını yerine getiremeyebiliyor. Bu durum konut halkı tarafından tembellik olarak algılansa da bunlar şizofreninin temel belirtileridir.
Sonuç olarak şizofreninin düşünmek, anlamak, sorun çözmek üzere birçok zihinsel fonksiyonu bozabildiğini ve kişinin iş yaşantısını öğrenci ise okul muvaffakiyetini ve bunların yanı sıra toplumsal etrafını olumsuz etkilediğini söyleyebiliriz.
Bu Belirtiler Her Sağlıksızda Görülür Mü?
Her sağlıksızda tüm belirtiler görülmez. Hezeyanlar birçok sağlıksızda görülürken, halüsinasyonlar da sağlıksızların %70-80 kadarında görülebilir. Kimi sağlıksızlarda dağınık davranışlar ön plana çıkarken kimilerinde ise; kendini etraftan soyutlama konuşmanın azalması dikkat bozuklukları daha tartıdadır.
Sağlıksızlık En Çok Hangi Yaşlarda Başlar?
Şizofreni ekseriyetle genç yaşta, sıklıkla 18-25 yaş devrinde başlar. Bu aralığı 15-45 yaş olarak genişletmek de mümkündür. Lakin sağlıksızlığın erken belirtileri aylar hatta yıllar evvel ortaya çıkar.
Sağlıksızlığın Birinci Belirtileri Nelerdir?
Şizofrenin erken belirtileri birinci sağlıksızneye müracaattan 2 yıl kadar evvel başlar. Ekseriyetle sağlıksıznın arkadaşlarıyla, ailesiyle bağlantıların bozulması yahut içe kapanma dikkat çekebilir.
Öğrenciyse, ders muvaffakiyetindeki gerileme bilhassa sağlıksıznın öğretmenlerince fark edilebilir. Okuldan kaçma, kavgacılık üzere davranış değişiklikleri de sağlıksızlığın habercisi olabilir. Her vakit bu şekil tavır sergileyen öğrencilerin de şizofren olduğu söylenemez. Tam teşhis konmadan bu türlü bir isim koymak mümkün değildir. Sakinlik, zihnini toparlayamama ve kendine bakmakta isteksizlik de şizofreninin erken belirtilerindendir. Erken belirtiler, depresyon belirtileriyle benzerlik gösterir.
Kimler Şizofreniye Yakalanma Bakımından Riskli Gruptadır?
Üstte kelam edilen erken belirtiler ortaokul lise periyodundaki pek çok gençte, genç kızlığa ya da delikanlılığa geçiş devrinin karmaşası içinde de ortaya çıkabilir. Münasebetiyle bu belirtileri gösteren herkeste şizofreni gelişeceğini düşünmek yanlıştır. Lakin yakın akrabaları ortasında şizofreni dâhil olmak üzere önemli psikiyatrik sağlıksızlık bulunan bir şahısta erken belirtiler gözlendiğinde dikkatli olmak gerekir. Etrafıyla bağları evvelden beri zayıf, içe dönük diyebileceğimiz bireylerde de erken belirtiler bilhassa dikkate alınmalıdır.
Şizofreni Yaygın Bir Sağlıksızlık mıdır?
Şizofreni az görülen bir sağlıksızlık değildir. Tüm dünyada, her 100 bireyden birinin hayatının bir periyodunda şizofreniye yakalanma riski vardır. İstanbul’da 50-60 bin civarında, Türkiye’de ise; 300-350.000 kadar şizofreni sağlıksızsı olduğu söylenebilir.
Şizofreninin teşhisinde kullanılan sinema, test vb. teşhis metotları var mıdır?
Şizofreni alanında kullanılan laboratuvar prosedürleri süratle gelişmekle bir arada bunlardan hiçbiri sağlıksızlığın kesin teşhisinin konmasında bize yardımcı değil. Günümüzde kişinin genetik özellikleri saptanarak sıhhatsiz olanlarla olmayanlar ortasındaki farklar saptanabiliyor. BT, MR üzere beyin görüntüleme sistemleri, beyin elektrosu (EEG) şizofreni sağlıksızlarının beyinlerinde sağlıklı şahıslara nazaran birtakım farklılıklar olduğunu gösteriyor. Lakin bu formüller daha çok ayırıcı teşhiste faydalı olmakta. Bununla birlikte laboratuvar metotlarındaki gelişmelerin sağlıksızlığın oluşma nedenleri, tedaviye cevabın ölçülmesi üzere bahislerde bize çok faydalı olacağı nihaidir.
Şizofreni ile zekâ seviyesi ortasında ilgi var mıdır?
Bu soru bilhassa Akıl Oyunları sinemasından sonra daha sık sorulmakta. Aslında şizofreni farklı zeka seviyesine sahip bireylerde görülebilir. Lakin daha yüksek zihinsel kapasite gösteren bir işte çalışan bireylerde sağlıksızlığın oluşturduğu gerileme daha besbelli olmaktadır. Sağlıksızlığın zeki insanlarda görüldüğüne ait kanının bundan kaynaklandığı düşünülmektedir. Öte yandan sağlıksızlık zihinsen yetenekleri gerilettiğinden sağlıksızlık öncesine nazaran birden fazla bireyin zekâ katsayısında (IQ) düşme olmaktadır.
Şizofreni sağlıksızları tembel midir?
Sağlıksızlık nedeniyle okulu, işi bırakmak yahut tıraş olmak, yatak toplamak, markete gitmek üzere günlük işleri yapmamak şizofreni sağlıksızlarının sıklıkla karşılaştıkları durumlardandır. Aileler bunu tembellik olarak yorumlarlar. Oysa sağlıksızlık öncesinde kişi başarılı ve tertipli bir hayata sahip olabilir. Sağlıksızlıkla birlikte gelen bu üzere “üşengeçlikler” negatif yan etkilerdendir. Ailelerin daha hassas olmalarında yarar vardır. Bize kolay gelen işler şizofreni sağlıksızları için epey güç olabilir.
Şizofreni sağlıksızsı diğerlerine ziyan verir mi?
Aslında şizofreni sağlıksızlarının ziyanı kendilerinedir. Günümüzde şiddet giderek salgın bir sağlıksızlık üzere yayılıyor. Etrafımızda “sağlıklı-normal” diye kabul edilen birisinin karısına, meslektaşına hatta hiç tanımadığı birisine şiddet uyguladığını duymayalım. Buna rağmen şizofreni sağlıksızlarının “saldırgan” olduğuna ait yüzyıllardır süregelen yaygın bir inanış var. Sağlıksızlık nedeniyle etrafta olup bitenleri yanlış yorumlayan sıhhatsiz uygun davranışı seçmekte zorlanabilir. Bu sebepten sağlıksızların konuşmaları, davranışları diğerlerine garip gelebilir. Lakin etrafa ziyan verme durumu ilacını sistemli almayan, alkol-madde kullananlar için kelam mevzusudur. Saldırgan davranışlar gerçekleşirse, sıklıkla yakın aile bireyleriyle sonludur. Şizofreni sağlıksızları ortasında tekrarlanan hata sürece durumu toplum ortalamasının altındadır. Öte yandan şizofreni sağlıksızları yaygın biçimde etrafın fizikî ve duygusal hücumlarına maruz kalmaktadır. Sağlıksızların saldırgan olduğuna ait önyargıyı ortadan kaldırmak için en tesirli yol; bu şahısların tertipli tedaviye devam etmelerinin sağlanması ve alkol-madde kullanımının önlenmesidir.
