Memnun Eden Bir Diyet Biliyor Musunuz?
Çok kilo ve obezitenin oluşmasında çağdaş ömrün gerekleriyle birlikte genetik yatkınlık, metabolik sebepler, ilaç kullanımı üzere toplumsal ya da ruhsal birçok sebepler sıralanabilir. Tüm bunların yanı sıra “diyet yapmak yahut diyete dayalı bir anlayış neden işe yaramıyor” bunun irdelenmesi gerekir.
Diyet yapmak birden fazla kişiyi hissettirdiği mahrumiyet hissinden ötürü mutsuz eder. Diyet yapmaktan vazgeçip durumlarını kabul edenler de mutsuzluklarıyla memnun olmayı öğrenmişlerdir.
Yemekten Vazgeçme İradesi Göstermek Neden Bu Kadar Güç?
Kısıtlamaya dayalı bir yemek anlayışı bir mühlet sonra kendinizi hapishanede hissetmenize neden olur. Bu fasit daireden çıkamayan kişi bedensel hazda takılı kalır. Karbonhidrat kısıtlaması ve şekeri kesmek bir mühlet sonra kişiyi yüksek ölçüde rahatsız etmeye başlayabilir. Bu besin tiplerinin her ikisi de ölçülü olarak alınmalı, lakin rafine edilmiş besinlerin bağımlılık yapan tesiri göz arkası edilmeden.
Bedensel Gereksinimlerle Duygusal Muhtaçlıklar Birbirine Karıştırılıyor
Tüm süratli, denetimsiz ve çok yeme hareketlerinin fizikî sebeplerden çok bilinçaltında yatan sebepleri var: Öfke, aşrı kıskançlık, ruhsal ve bedensel tatminsizlik, öz paha ve özgüven eksikliği, suçluluk duygusu, kızgınlık, çok kıskançlık, ilişkisel ve cinsel sorunlar, kişinin çözmeye gücü yetmediği ya da gücü olmadığı için bastırdığı durumlar, yalnızlık duygusu üzere bilinçaltı seviyedeki olumsuz hisler, kilo almanın sebepleri ortasında değerli yer tutuyor.
İstikrarlı Beslenmek Ne Demek?
Ortalama bir insan için ülkü olan sağlıklı beslenme nizamında toplam besinlerin yüzde 50’si karbonhidratlardan, yüzde 15’i proteinlerden, 20- 30’u da yağdan gelmelidir. Diyetisyenlerin kilo verme yahut form muhafaza emeliyle ürettikleri formüllerin temelinde bu 3 kaynağın dengelenmesi yatar.
Mideyi Değil Beyni Denetim Etmek
Birçok insanın farkına varamadığı şey açlık hissi ve güç kullanımın beyin tarafından denetim edildiğidir. Beyniniz siz bunları fark etmeden, düşünmeden bir yazılım üzere vazifesini yerine getirir. Bu açıdan bakılırsa iştah, motivasyon, hisleri yönetmek üzere dürtüsel davranışlarda değişiklik yapabilmekte ve münasebetiyle sağlıklı kilo kaybetme sürecinde iradenin çok az tesiri vardır.
Bedenin Referans Bedeli Değişmeden Asla Kalıcı Kilo Veremezsiniz
Kaç kilo olması gerektiği konusunda bedenin kendine ilişkin bir algısı vardır. Buna referans bedeli denir. Beden bu referans bedel üzerinden 5-7 kilo ortasında iniş çıkışları olağan kabul eder. Bu aralığın dışına çıkmayı ise bir tehdit olarak algılar ve daha fazla kilo kaybı yaşadığında bütün sistemleri buna pürüz olmak için çalışır. “İşte su bile içsem yarıyor”, “kilo verme uğraşlarıma bedenim direniyor” üzere şikayetleri olanların temel gerçeği budur. Sistem tıpkı bir termostatın yaptığı üzere onlarca kimyasal aktiviteyi, sinyali, açlığı ve metabolizmayı tıpkı anda düzenleyen kompleks bir prensiple çalışır. Örneğin kışın termostat ayarı 24 dereceye ayarlıysa ve oda size sıcak geliyorsa, pencereyi açsanız bile kombi sisteminiz oda sıcaklığını 24 derecede tutacak formda çalışır ve pencereyi açmak o anda yarattığı serinlik dışında bir işe yaramaz. Bedeninizin referans sistemi yıllar içinde oluşmuş ve pekişmiştir. Referans bedeliniz 73-78 kilo, ülkü kilonuz 58 kiloysa ferdî uğraşlarınızla diyet yaparak 58 kiloya gelmiş olsanız bile termostatınız devreye girip kısa mühlet içinde sizi referans aralığına geri çekecektir (73-78 kg). Yani ferdî gayretleriniz referans ayarlarınız değişmediği sürece verdiğiniz kiloları tehlike olarak algılayacak kalıcı kilo kaybı imkansız hale gelecektir.
İşte beyniniz de motamot bu halde çalışır. Artık zayıflama hapları, atlanan öğünler ve kardiyo antrenmanlarının neden kalıcı bir tesir yapmadığını daha güzel anlayabilirsiniz. Şayet referans aralığınızın dışına çıktıysanız beden süratli kilo verme durumunu bir tehdit olarak algılar, kilo verdikçe aç hissetmeye başlamanız ve gitgide halsizleşmeniz bundan kaynaklanır. Kısaca bedeniniz istemediğiniz kiloları olağan bedeller olarak algılamış; siz ise efor göstererek bu bedelleri değiştirmeye çalışıyorsunuz. Bu gayretle bir müddet sonra bedenin kilo verme direnci kırılıyor.
Kolombiya Üniversitesi’nden Dr. Rudy Leibel beden tartısının yüzde 10’unu kaybeden şahısların uzun müddettir tıpkı kiloda olanlara kıyasla 250-400 kalori daha az yaktığını tespit etmiştir. Bu nedenle kalıcı kilo vermek için metabolizmanın yeni duruma adapte edilip bir manada termostat ayarlarının revize edilerek bilinçaltının metabolizma suratı konusunda uyarılması gerekir.
Vücudunuz Mi, Hisleriniz Mı Aç?
Biz psikologlar yeme alışkanlıkları konusunda insanları iki kümeye ayırıyoruz; bedensel açlık çekenler ve duygusal açlık çekip bunu yemek yemeyi kısıtlayarak yani irade yoluyla denetim etmeye çalışanlar. Birinci kümeye içgüdüsel yiyenler, ikincisine ise denetimli yiyenler yani diyet yapma yoluna gidenler diyebiliriz.
Sezgisel olarak yiyenlerin şahsî özelliklerine baktığımızda kendileriyle daha barışık, hislerini daha kolay söz edebilen ve bağlantı ve bağlantılarında daha istikrarlı davranan bireyler olduklarını söyleyebiliriz. Denetimli yiyenlerin ise sağlıklı beslenme rutinlerini etkilendikleri bir manzara ya da hissin uyarımı ile bozarak ayaklarını frenden çekip gaza basmaları ve kaza yapma riskleri fazladır. Bir dilim baklava birden bir yahut iki porsiyon tatlıya dönüşür. Suçluluk, güvensizlik, mutsuzluk da işin içine girdiğinde çok yeme dileği denetimi tekrar ele alır ve kilo verme konusunda içinden çıkılmaz bir kısır döngü meydana gelir.
Diyete Ne Kadar Erken Yaşta Başlanılırsa Kilo Almaya Yatkınlık O Kadar Fazla Olur
Bilimsel araştırmalara nazaran ergenlik çağında diyet yapan bayanlar; ülkü kilolarını aşikâr bir süreç içinde korumuş olsalar dahi denetimle öğrenilen diyet yapma alışkanlığı nedeniyle beş yıl içinde denetimsiz yeme alışkanlıkları geliştirmeye ve fazla kilo sorunu yaşamaya üç kat daha yatkın olmaktadır. Tüm bu çalışmalar göstermektedir ki; kilo alımını tetikleyen faktörler birebir vakitte yeme bozuklukları ve bunlarla irtibatlı kimi diğer rahatsızlıkların gelişimine de yer hazırlamaktadır.
Diyet yapan her kişi kaybedilen kilolar sonrası ulaşılan beden tartısını korumak için “kısıtlanmış şuur” ile yani alışkanlıklarını denetim etme güdüsüyle yaşar. Kişinin zihnen zayıf oldu bir anda bu dürtü düzeneği ziyan görür ve kilo alma süreci tekrar başlar. Diyet yaptıktan beş yıl sonra birçok kişi vermiş olduğu kiloları geri alır. Hatta bu bireylerin yüzde 40’ı kaybettiğinden daha fazla kilo alabilmektedir. Bu datalardan hareketle diyet yapmanın uzun vadede kilo alma mümkünlüğünü arttırdığını söyleyebiliriz.
Mutsuzsanız Daha Çok Acıkır ve Doyuma Daha Uzun Müddette Ulaşırsınız
İçgüdüleri baskılanmış ve tabiatlarından kopartılmış canlılar mutsuz olurlar. Tabiatta kendi halinde yaşayan hiçbir canlı obez değildir, lakin evcilleştirilen hayvanlar mutsuzluk ve kıstırılmışlık duygusu sonucu obez olabilirler. Mutsuzluk; his durum bozukluğu ve yeme bozukluklarını beraberinde getirir. Acıkmadığı halde yemek yiyen ve tatmin hissini oral yolla doyuma ulaştıran bir kişi vücudunun verdiği sinyalleri duyamaz hale gelir. Sinyal sistemi ve daha sonra termostat bozulur. Yalnızca ve yalnızca dikkatinizi yediklerinize ve hissettiklerinize verip yeme denetiminizi içgüdülerinizle işbirliği yaptırabilir ve ne vakit durmanız gerektiğini tekrar öğrenmeye başlayabilirsiniz. Bu öğrenilen şey, aslında bilinçaltınızın bildiği lakin vakitle baskılanarak unuttuğu bir davranıştır.
Psikologlarla İşbirliği Yapan Diyetisyenler Tahlil Üretme Daha Başarılı Olur
Diyetisyenler bireylerin ruhsal durumlarının tesiri ve süregelen alışkanlıklarla oluşturdukları yeme bozukluklarıyla ilgilenmeyi genelde atlar, ne yapması ve yapmaması gerektiğini direkt söyleyip şahısları iradeleriyle başbaşa bırakırlar. Tabipler şahsa lakin kilo vermesi gerektiğini söylüyor, kilo vermediği takdirde sıhhat parametrelerindeki iniş çıkışların ilaçlarla denetim edilemeyeceğine dikkat çekiyorlar.
Haydi şu gerçekle yüzleşelim: Diyetler işe yaramıyor. Sağlıklı beslenme algısı da şuurlu bir gayretle oluşmuyor. Pekala, neden daima tıpkı şeyi yaparken farklı sonuçlar elde etmeyi bekliyoruz? Bir otomobil çamura saplandıysa daha fazla gaza basarak çıkmaya çalışmak motoru da riske atmaz mı?
Diyet yapmak en yeterli ihtimal ve sonuçlar düşünüldüğünde bile vakit ve güç kaybıdır. Motivasyona dayalı diyet er ya da geç motivasyon yetersizliğinden ötürü bozulacaktır. O halde neden diyete sadık kalmak için harcadığımız enerjiyi diyet dışı tahlillere ayırmıyor ve istemediğimiz sonuçların bize kendimizi inançsız, hatalı, ve ümitsiz hissettirmelerine müsaade veriyoruz?
Kendisiyle Barışık Olan Diyete Muhtaçlık Duymaz
Diyet yapanlara aç hissettiklerinde yiyebileceklerini söyleseydik ne olurdu? İştahlarından korkmak yerine iştahı yönetebilmeyi öğretseydik ve öğrendiklerini kısıtlama şuuruyla değil içgüdüleriyle ilişkilendirerek sistemin doğal akışından yararlanabilselerdi nasıl olurdu?
Bu yazının telif hakkı Adil Maviş’e aittir. Kaynak gösterilerek yayınlanabilir. Makaledeki bilgilere dayanarak rastgele bir teşhis ve tedavi uygulanamaz. Adil Maviş kendi geliştirdiği ve kişinin içsel dinamiklerini en üst düzeyde kullanılabilmesine dayalı koçluk ve kişisel danışmanlık hizmeti vermektedir. Bu bağlamda alacağınız hizmet teşhis ve tedavi kapsamında değildir.
