Çocukluk ve gençlik çağında depresif semptomlar çoğunlukla yalnızca melankolik bir temel his ve hüzün, ilgisizlik, ümitsizlik, derin fikirlere dalma yahut amaçsızlık olarak ortaya çıkmayıp sağlıksızlık derecesinde iç huzursuzluğu yahut agresyon üzere fizikî semptomların gerisine gizlenebilirler. Ayrıyeten hadiseler çoğunlukla ortaya çıkış halinde farklılık gösterip çocukluk ve gençlik çağındaki bir depresyonun semptomları yaşa ve gelişime bağlıdır.
Birebir vakitte “normal” gelişim çerçevesinde neyin sıra dışı olup olmadığını pahalandırmak de sıkıntı – bilhassa zati duygusal dalgalanmaların sıklıkla meydana geldiği ve davranışların değişebileceği buluğ çağında.
Küçük çocuklarda depresyon belirtileri (1 – 3 yaşları arasında)
• artan ağlamalar, üzgün görünüş
• yüz sözü zayıf
• artan hırçınlık, hassaslık
• bozulan yeme alışkanlıkları
• Uyku bozuklukları (uykuya dalmakta zorlanma, gece sık uyanma yahut çok uyku ihtiyacı)
• ebeveyne çok bağlılık, yalnız kalamama
• Öz ihtarım davranışları: Bedeni sallama, çok parmak emme, jenital manipülasyon
• İlgisizlik, oyun oynamak istememe ve oyun davaranışında dikkat cazibeli davranışlar (noksan hayal gücü)
Depresif küçük çocuklar ayrıyeten birçok vakit bir gelişim bozukluğu gösterirler. Yürümeyi geç öğrenirler, daha az ince ve kaba motor hünerleri yahut kognitif yetenekler geliştirirler ve daha yavaş gelişirler.
Okul öncesi çağda depresyon belirtileri (3 – 6 yaşlar arası)
• üzgün yüz sözü
• azalan jestler ve mimikler, psikomotorik tutukluluğu,
• kolay iritasyon, hisleri kolay değişebilir, dikkat çekecek derecede korkak
• sevinç duyma yeteneğinde noksanlık
• Kayıtsızlık ve isteksizlik, içine kapanık davranış
• motorik aktivitelere karşı azalmış ilgi
• içsel huzursuzluk ve gerginlik kendini yetersiz/az irtibatlı ve agresif davranışlarda gösteriyor
• Yeme ve uyku bozuklukları
Tipik “yetişkin” semptomlarının birinci ön düzeyleri görünebilir, örneğin kisenin onunla oynamak istemediğini, kimsenin onu sevmediğini ve kimsenin ona vakit ayıramadığını belirtmesi.
Küçük okul çocuklarında depresyon belirtileri (6 – yaklaşık 12 yaşları)
• sözlü olarak üzgün olduğunu bildirmesi
• düşünmede tutukluluk, konsantrasyon zorluğu ve hafıza bozukluğu
• Okul başarılarında azalma
• Gelecek korkusu, genel korkaklık
• Ölçüsüz suçluluk hisleri ve yersiz öz eleştiri
• psikomotorik tutukluluk
• iştahsızlık
• Uyku ve uykuya dalma bozuklukları
• intihar ile ilgili düşünceler
Bu yaşlardan itibaren tipik depresyon belirtileri ön plana çıkar. Çocuklar moralsiz, ümitsiz ve endişeli olurlar.
Buluğ ve gençlik çağında depresyon belirtileri (13 – 18 yaşları)
Fizikî semptomlar:
• psikosomatik şikayetler (örneğin başağrıları)
• kilo kaybı
• Uyku ve uykuya dalma bozuklukları (çoğu vakit da çok uyku ihtiyacı)
Ön planda ruhsal semptomlar bulunuyor:
• azalmış özgüven (kendinden kuşku etme)
• Apati, kaygı, isteksizlik, konsantrasyon bozukluğu
• Duygu dalgalanmaları
• günün vaktine bağlı his dalgalanmaları
• verim bozuklukları
• sosyal ve duygusal beklentilere yetememe duygusu
• İzolasyon, toplumsal geri çekilme tehlikesi
• İntihar ile ilgili kanıların, hatta denemelerin artışı
Çocukluk çağından kız ve erkek çocuklarının depresyon geçirme oranı aşağı üst birebir. Gençlik çağından itibaren genç bayanlar genç erkeklere kıyasla iki kat daha fazla olasılıkla depresyon geçirirler. Resmi olarak yetişkinlerle birebir teşhis kriterleri geçerlidir (ICD-10), fakat depresyon semptomu olarak sayılan birçok belirti olağan gençlik gelişmesinin kesimi üzere görünüyor: ziyadesiyle üzgün, gergin, içine kapanık, sıkılmış yahut fikirli olmak, çoğunlukla kendisinden ve tüm dünyadan şad olmamak. Olağan gelişim ile depresif semptomatiği ortasındaki hudutlar akıcı – ve kesin teşhisin zorluğu da burada yatıyor. Depresyonun bu farklı görünüşleri çoğunlukla depresyonun gençlik çağında tespit edilememesine yahut geç tespit edilmesine yol açabilir.
Depresyona ek olarak çocukluk ve gençlik çağında çoğunlukla ikincil (ruhsal yahut davranışsal) sağlıksızlıklar (eşzamanlı sağlıksızlıklar) ortaya çıkıyor ve bunlar kesin bir tanıyı zorlaştırabilirler. Aşağıdaki eşzamanlı sağlıksızlıklar çocukluk ve gençlik çağında sıkça görülebilir:
– Anksiyete bozuklukları
– Somatoform rahatsızlıklar (Belirsiz bedensel rahatsızlıklar)
– Hiperkinetik bozukluklar (DEHB)
Depresyonu tespit etmek
Depresyonlarla başetmenin değerli bir adımı sağlıksızlığı tespit etmektir. Fakat hangi noktada olağan davranışlar “olağandışı” davranışlara dönüşür?
Yaşa bağlı semptolar birkaç hafta yahut ay boyunca değişme olmadan görülüyorsa, bir olasılıkla artık bunlar “normal” yaşa bağlı değişiklikler yahut dıştan gelen bir zorluluğa (örneğin bir kayıp durumu) gösterilen süreksiz ve anlaşılır tepkiler olmayabilir ve depresyon sözkonusu olabilir.
Dikkat cazibeli bir davranış sergileyen çocuklar ve gençlerle münkünse inanç çerçevesinde sakin bir konuşma yapılmalı. Bu türlü bir konuşmadan sonra hala depresyon kuşkusu varsa profesyonel yardım aramak gerekir. Tanıya depresiv semptomların sebebi olarak fizikî rahatsızlıkların hariç bırakılması (örneğin guatr işlev rahatsızlıkları) ve eşzamanlı psikyatrik rahatsızlıkların (örneğin anksiyete bozuklukları) araştırılması da dahil. Deneyimli teşhis uzmanları ayrıyeten gençlerde sıkça görülen inkar eğilimi ve sahip olabilecekleri çok utanma duygusu ile ilgili de gerçek yaklaşımı gösterme konusunda eğitimliler.
Akrabalar yahut tanıdıklar aşağıdaki işaretleri gözlemlediklerinde profesyonel yardım gerekli olabilir:
• Hobiler ve yaşlarına nazaran tipik aktivitelerle ilgilenmemeye başlama
• Okuldaki muvaffakiyetlerinin çok gerilemesi
• Davranış ve görünümdeki çok değişimler
• Evden kaçma
• Alkol ve uyuşturucu istismarı
• Kendini aileden ve/veya yaşıtlarından uzaklaştırma
Çocuklarda ve gençlerde depresyonun erken teşhisinin önemi
Bir depresyonun erken teşhisi çocukların ve gençlerin çektikleri acıları dindirmek açısından kıymetli. Depresif gençler kendilerini sevilmeyen şahıslar olarak görürler ve daha az arkadaşları olur. Birebir vakitte sağlıksızlığa bağlı ve yaşa nazaran gelişimi yavaşlatan olumsuz tesirler (önceki gelişim kademelerine geri düşme yahut gelişim bozukluğu) de önlenebilir.
Ayrıyeten depresif çocukların ve gençlerin yetişkin olarak da depresyona yahut diğer bir ruhsal sağlıksızlığa yakalanma ve toplumsal ve ahenk meseleleri yaşamaları riskleri daha büyüktür. Bu yüzden depresyona mümkün olduğu kadar erken teşhis konulması ve tedavi edilmesi kıymetlidir – ayrıyeten depresif çocukların er ya da geç intihar teşebbüsünde bulunmaları riski de daha yüksek. Bu durumda erken teşhis hayat kurtarır.
