Araştırmalar, can badiresinin öncelikle dikkat ve farkındalığa odaklanamamaktan kaynaklandığını ve dikkati rastgele bir şeye odaklayamamaktan kaynaklanan can kasvetini ortaya çıkardığını göstermiştir. Can kasvetinin sebebini bulmada karşılaştığımız sorun, denetim edemediğimiz dış etkenlerde can düşüncesinin sebebini aramaktır. Can zahmeti sizi bir şeyi tekrar tabir etmenize yardımcı olacak fikirler bulmaya itebilir, fakat birebir vakitte tasa, öfke, toplumsal gecikme, kilo alımı ve hatta erken vefat için risk faktörleri yaratabilir. İnsan tabiatını ve mümkün riskleri ve fırsatları anlamak için öncelikle can zahmetine neden olan faktörleri ruhsal bir bakış açısıyla tahlil etmeliyiz. Can düşüncesi deyince aklımıza birinci olarak yapacak bir şey bulamamak gelir. Bu durum ‘’Gaye-i hayal olmazsa, ezhan enelere döner’’ hakikati ile çok hoş tabir edilmiştir. Gerçekte de en çok boşta kalanların can zahmetinden şikayet ettiğini görürüz. Çünkü aşikâr bir gaye ve maksadı olmayan, iç alemi ile endişeleri, kaygıları ve korkuları ile karşı karşıyadır. Zihin daima olumsuz hislerle kişiyi meşgul eder. Ayrıyeten can kahrı hissetmek istemediğimiz hisleri içeren bir vazifesi, sorumluluğu yahut faaliyeti tamamlamaya çalışırken bariz bir dikkat eksikliği ve konsantre olamamak olarak tanımlanır. Can ıstırabı, yalnızlık, öfke, hüzün ve dehşet üzere birçok olumsuz duyguya neden olur. Can meşakkatini daha yeterli anlamak için, nedenlerine daha yakından bakalım;
ZİHİNSEL YORGUNLUK
Can ezası nedenlerine zihinsel yorgunluk eşlik edebilir. Günlük hayatımızda yaptığımız iş, proje, yemek pişirme üzere birebir detaylara ve tıpkı süreçlere uzun mühlet boyunca daima dikkat gerektiren birçok aktivite can düşüncesi olarak geri gelir. Tıpkı prosedür ve süreçleri takip ederseniz içinde bulunduğunuz aktivitelerde asla değişmez. Yani odağınız tekrarlanmaz ve değişmezse bir mühlet sonra ister istemez sıkılırsınız.
UYUM EKSİKLİĞİ
Kişinin yetenek ve maharetlerine yakın etkinliklere ilgi duyması ve hakikat vakitte yanlışsız yerde olmak olarak da isimlendirilen ahenk durumu, can problemini belirleyen ruhsal faktörler ortasındadır. Marifetleriniz, karşılaştığınız aktivitelerin zorluğuna nazaran yanlışsız düzeyde olduğunda daha net, daha süratli sonuçlar alırsınız, böylelikle sıkılmadan odaklanabilirsiniz. Ancak bu ahengi sağlayamazsanız çabuk sıkılırsınız.
YENİLENME İHTİYACI
Çevremizde çok çabuk sıkılanlar olduğu üzere sıkılmayanlar da var. Ne vakit ve hangi şartlarda sıkılabileceğiniz ortasındaki fark, hayatınızda inovasyona ne kadar yer açabileceğinizdir. Hayatlarında daha az yenilik, heyecan ve çeşitlilik yaşayan insanların sıkılma mümkünlüğü başkalarına nazaran daha fazladır. Bu yüzden her vakit hayatımızı değiştirmeye çalışmalıyız.
ODAKLANMA SORUNU
Araştırmalar, dikkat problemlerinin ıstırabın ana nedenlerinden biri olduğunu göstermektedir. Belli bir yere yahut bir şeye odaklanamadığımızda sıkılabiliriz. Dikkatini toplamakta zorlanan (dikkat eksikliği yahut hiperaktivite sorunları) şahıslar can kasvetine yatkındır.
ÖZ FARKINDALIK PROBLEMİ
Sıkıntıya neden olan faktörlerden biri de şuurlu farkındalığın az olmasıdır.. Araştırmalar, kendini hisleriyle özdeşleştirmekte zorlanan ve özgüveni gelişmemiş şahısların daha fazla can ıstırabı yaşadığını gösteriyor. İnsanların hislerini tanımlayamamaları, ne istediklerini bilmemeleri, kendilerini tabir edememeleri, dış dünya ile ilgi kurmak için gerekli olan en uygun amaçları seçememelerine yol açar.
MOTİVASYON KAYNAKLARINI GERÇEK KULLANAMAMA
Kişi iç alemindeki boşluk hissini doldurmak için dış etkenlere gereksinim duyarlar ve dış etkenler bu gereksinimleri karşılamadığında kişi hayal kırıklığına uğrarlar ve hayal kırıklığının can meşakkatine neden olduğunu hissederler. Gereksinimlerinizi kendiniz karşıladığınızda sıkılmadan hayatınıza devam edebilirsiniz.
KENDİNİ ÖZGÜR HİSSEDEMEME
İnsanlar kendilerini kapana kısılmış hissettiklerinde, özgürlükleri engellendiğinde ve yapmak istediklerini yapamadıklarında doğal olarak sıkılırlar. İradesine nazaran hareket eden bir insan, iradesi ile hareket etmesine mani olan bir faktör olduğunda can düşüncesini ortaya çıkarır. Meşakkat, psikoloji ve hisler açısından olumsuz algılansa da, büyük bir itici güçtür ve bu güç sayesinde onu yararlı davranışa dönüştürür. Badire, yaptığımız şeylerin ne kadarının bizim için bir kayıp ve bizim için ne kadarının kıymetli olduğunu anlamamıza yardımcı olur.
