Travmanın ne üzere tesirleri vardır?

admin Haziran 27, 2022

0 14 7 dakika okuma süresi

Ağır travmatize olmuş bireyler, kişiliklerini korumak için yaralanmayla (travmayla) alakalı acı ve anksiyete hislerine karşı savunma düzenekleri geliştirirler. Kimileri bunu, benlik durumlarını farklı kısımlara (ego durumlarını) “bölerek” yaparlar. Bu her vakit bilinçsizce (bilinçdışı proses) ve otomatik gelişen bir süreç içerisinde olur. Bu ben-parçaları (ego durumları), “kendi” iradeleri, “kendi” fikirleri ve hisleriyle “kendi kişilikleri” üzere kendilerine ilişkin bir hayat geliştirebilirler. Ego State terapisi, bu kesimleri bütünsel bir benlik çatısında daha fonksiyonel olmalarına ve huzur ve bütünsel harmoniyi tekrardan sağlamayı yardımcı olur.

Failin içe yansıması (Täterintrojekt – introject – içe atım)

Bunlar istismar nedeniyle failin (nesne-object) his, fikir ve davranışlarını benliğimize (özne – subject) aldığımızda ortaya çıkar. İstismar mağduru, “daha güçlü” olarak göründüğü ve faili kendi psişesinde betimlediği için faille özdeşleşir (identification). Şiddet uygulayan bir anne, cinsel şiddet uygulayan bir baba yahut erkek kardeş, sadist bir öğretmen, toplama kampında azapçı asker ile bilinçdışı özdeşleşmenin gerçekleştiği bireyler olabilir. Şuurun en büyük düşmanı kim ise, ruhsal olarak özdeşleşmenin gerçekleştiği kişi de o olabilir. Bu durumda yansıtmalı özdeşim meydana gelir.

Bu süreçler bilinçsizce (bilinç dışında) gerçekleştiğinden, travma durumunda, travmanın anısına sahip olan modülleri ayırıp şuurdan uzaklaştırırız (bastırırız).

Bunun sonucunda:

• Engellenmiş cinsellik
• Şiddet içerikli fanteziler
• Kendini reddetme/kendinden nefret etme
• Başarısızlık kimliği
• Münasebet çatışmaları
• Sadomazoşizm (cinsel yahut cinsel olmayan)
• Kendi sebebi olan mobbing
…ve bunun üzere sorunlar meydana gelebilmektedir.

Örneğin; baba oğluna “uslu olmazsan dayağı yersin” diyorsa, çocuk kendi kendine “uslu olmazsan dayağı yersin” diyen bir ses yüklemektedir. Burada saldırganın (agresörün) yani babanın sesini, çocuk devralır ve sindirmeden içine atar, yutar. Birebir bir kurbağa üzere çocuğun içinde daima vaklamaya devam eder ve bazen de çocuğun kendisine ziyan vermesini söyleyen bir sese dönüşebilir.

Bilinçdışı başlangıçta, içe yansıtma yoluyla olumlu bir niyet peşinde koşar. Örneğin; çocuğun içindeki agresörün (babanın) sesi ile uslu olmaya ve faille işbirliği yapmaya çalışır, dayaktan kaçınmak için çocuk babaya uygun davranır ve uslu bir çocuk olur.

Mekanizma o kadar ileri gidebilir ki, kişi çocukken cinsel istismara uğramışsa, istismarı katlanılabilir kılmak için failin zevkini hisseder. Sonrasında kişinin kendisine kızması gerektiğini, cezalandırılması gerektiğini, başarıyı hak etmediğini sav eden “içsel kişilikler/benlik durumları” (ego states) ortaya çıkar. Bu içe atımlar “ayna nöronlar aracılığıyla” kişinin kendi gücüyle ilgili olduğu için benliğin bir modülü haline, vücut uzuvları üzere bireyin kendi sisteminin bir modülü haline gelmektedir.

Sağlıklı “Öğütülebilir” Introject (İçe Atım) ile Sıhhatsiz “Öğütülmeyen” Fail-Introjecti (Failin İçe Atımı)

Bir “introject” (Verinnerlichung – içselleştirme) prensipte büsbütün doğal bir süreçtir. Küçük bir çocuk, ayna nöronlar aracılığıyla anne ve babadan davranışlarını almayı ve bunları kendi içinde haritalamayı öğrenir. Bu sürecin sağlıklı bir formda gerçekleştiği yerde çocuk, içe atmayı yani “sindirmeyi” öğrenir. Sağlıklı bir seyirde introject öznede çözülür, bireyin bir modülü olur ve kişinin kendi bireyselliğinin kaynaklarını (Ressourcen) güçlendirir.
Bir failin içe atımı kelam konusu olduğunda ise, durum tam zıddıdır. Sindirilemez, sistem tarafından öğütülemez. Bu halde bireyin sistemi zayıflatır, kaynaklarını yok eder ve insanın içinde sindirilemez bir “yabancı” yaratır.

Üç cins “öğütülmeyen” introject (içe atım) vardır:
Bunları üç biçimde kategorize edebiliriz

1 – Fail-Introjecti (Failin içe atımı): Failin hislerini, bedellerini ve niyetlerini kendi içine betimleyen (örn. istismarcı, azapçı vb. tarafından tetiklenen)

2 – Kabahat ortağı introjecti: İstismarı izleyen kişinin hislerini, kıymetlerini, niyetlerini kendi içine betimleyen. (İşlenen azap, istismar vb. müdahale etmeden izleyen hata ortağı. ) (İç sesler “yardım etmek isterdim ancak çok zayıfım, en yeterlisi uzak durmaktı”).

3 – Ayrışmış ve hapsedilmiş kurban güçleri: beklenmedik bir formda boşalan ve aslında faile karşı olan donmuş agresyonlar.

Şiddete maruz kaldıktan sonra ortaya çıkan çarpık kanılar:

Yaşanan şiddet sonucunda kişinin kendi psişesinde kusurlu bir inanç ya da çarpık fikirler ortaya çıkar:

• İçimde makus bir şeyler var.
• İçimde makus bir şey beni yok etmek istiyor.
• Ben sevgiyi hak etmiyorum.
• Başarısızlığı, cezayı vb. hak ediyorum.

Ego State terapisinde, bu yıkıcı yahut engelleyici kesimlerden, Ego State durumlarını çözümlemenin en düzgün yolunun, onlardan özgün hallerine dönüşmelerini istemek olduğunu bilmekteyiz. Zira, ego durumları kendilerini hayati olarak kabul eder ve takdir edilmezlerse çabucak kendilerini izole ederek kendilerini kapsül halinde kapatırlar ve “freeze” moduna dönüşürler. Fail-introjectin yepyeni haline dönüşmesini istediğimizde, bu, daha evvel bir ömür uzunluğu bağlı olan bir iç kaynağı hür bırakırız (resource activity).

Introject ile işbirliği yapmak Ego State terapisinde çok değerlidir. Bir ego state ne kadar yıkıcı (destructive) yahut makûs niyetli olduğu ortaya çıksa bile, introject ego state ile işbirliği yapmak kıymetlidir. Aksi takdirde geldiği yere geri dönüp “freeze” modunda kaybolur ve ona ulaşamayız.

Eskiden Introjectin, psişeden çıkarılması gerektiğine inanılırdı. Bir nevi “egzorsizm” gereken yabancı bir cisim (“o ben değilim”, vücuttaki obje temsilcisi) olduğuna inanılırken, bugün bunun işe yaramadığını tüm ego state terapistleri kabul etmiştir. (Yoksa durum cin çıkarma ayinlerinden farksız olurdu). Introjectin, içimizdeki failin sesini, fikirlerini, kelamlarını ele geçirmesine müsaade vererek, istismar esnasında çarpıttığımız ve kılık değiştirdiğimiz bir modülümüz olduğu giderek daha fazla kabul görmektedir (Örneğin; içimizdeki sesin şunu söylemesi, “Sen daha güzelini hak etmiyorsun”).

Sağlıksız bir fail introjeti olarak Stockholm Sendromu

Stockholm sendromu, ruhsal bir fenomendir. Rehineler esir tutulduktan sonra, onları kaçıranlarla olumlu bir duygusal alaka geliştirirler. Bu, mağdurun faillere sempati duymasına yol açabilir. Hatta fail ve mağdurun birbirine aşık olması yahut işbirliği yapması olarak da sonuçlanabilir. Stockholm sendromu kavramının kökleri, 23-27 Ağustos 1973 tarihleri ortasında İsveç Norrmalmstorg’daki rehine dramasına dayanmaktadır. O sırada İsveç’in başşehri Stockholm’ün merkezinde bulunan Norrmalmstorg’daki bir banka taarruza uğrar. Çalışanlardan dördü rehin alınır. Medya, birinci kere rehin alma durumunda rehinelerin korkusunu kitle irtibat araçlarında gösterir. O sırada rehinelerin polislerden, rehin alanlardan daha fazla korktuğu gözlemlenir. Endişelerine karşın rehineler, rehin alma sona erdikten sonra bile hatalılara karşı nefret duymazlar. Hür bırakıldıkları için onlara minnettar bile olurlar. Rehineler ayrıyeten failler için af dileyip cezaevinde ziyaret ederler. Stockholm sendromu birinci bakışta tuhaf görünebilir. Lakin literatürde bu davranışların onlarca nedeni bulunmaktadır.

• Çaresizliğe karşı faille (mazoşist) aşk bağı kurmak
• Güçsüzlüğe karşı failin bakış açısının alınması, “çünkü o vakit ben
“doğru” (güçlü) taraftayım.”
• Her şeyden evvel, rehinelerin algılarının çarpıtılması kendini gösterir ve bu durum da Stockholm sendromunun belirleyici özelliklerinden biridir. Rehinelerin öznel algısının, genel durumun sırf bir kısmını yakalayabileceği gerçeği ortaya çıkar. Mağdurlar güvenlik güçlerinin çabucak olaya müdahale etmemelerinden ötürü kendilerini yalnız bırakılmış hissetmişlerdir. Buna karşı rehin alanların davranışları minnet olarak algılanmıştır. En küçük ödünler bile (yemek teklif etme, tuvalete gitmelerine müsaade verme yahut esaretin gevşetilmesi gibi) büyük bir armağan olarak algılanmıştır. Kurban, rehin alanlardan yalnızca “iyiyi” öğrendiği bir durum yaşar. Mağdurlar, kurtarıcılardan yani polislerden çok işkencecilerine sempati duyarlar.
• Hatalılar çoklukla mağdurlara karşı güzel ya da olumlu davranırlar zira mağdurları “durumdan kurtarıcı sigorta” olarak görürler. Bu durumda, kurbanlardan faillerine karşı duygusal bir bağ kurmasına ve minnettarlık hissetmesine yol açabilir.

Introject ile işbirliği

Ego State Terapisinde, yıkıcı yahut berbat niyetli olduğu anlaşılan Introject ile işbirliği yapmak çok kıymetlidir, aksi takdirde ona ulaşmak imkansızdır.

Daha evvel fail introjekti, psişeden çıkarılması, gereken yabancı bir cisim (“o ben değilim”, vücuttaki obje temsilcisi) olduğuna inanılırken bugün bunun işe yaramadığı kabul edilmektedir. (Hıristiyan kültüründe şeytan çıkarma ayini, İslam kültüründe cin çıkarma ayini gibi). Bugün artık Fail introjectin içimizde bizim bir kendilik kesimimiz olduğunu biliyoruz. Bu kendilik modülümüz agresör/failin suiistimali sırasında onun sesini, fikirlerini ve sözlerini içe alarak buna müsaade etmişizdir (Örneğin, “daha düzgününü hak etmiyorsun” diyen ses olarak). Bu olumsuz iç kesimimiz ise kendini temsil etme olarak yorumlanır ise lakin o vakit bu kısım üzerinde bir tesirimiz olur (“evet, o benim”).

Introjekt ile çalışırken bu şu manaya gelir:

• Introject’in varlığının takdir edilmesi
• Rastgele bir değerlendirmeden kaçınma
• İntrojectin ne vakit ortaya çıktığını bilip bilmediğini sorgulamak – iç diyalog kurma
• Introjectin kapalı “iyi niyetini” sorma. Örneğin yeni bir akına karşı müdafaa, suistimali daha katlanılabilir hale getirme vb üzere.

Ego State Terapisinin Maksadı:

Ana gaye, iç sistemdeki gerilimi azaltmak ve enerjiyi yine manalı (fonksiyonel) bir hayatın yaratılmasına yönlendirmektir. Bozukluğun ciddiyetine (derecesine) bağlı olarak, ego kesimleri tam olarak entegre edilebilir (takım çalışması üzere.) Ya da, kişinin kendiliği (öz çekirdeği) tarafından yönlendirilerek, “kişinin kendi kişilikleri (benlikleri)” olarak kabul edilmeye devam edilecek lakin bir belirleyici fark ile artık yapan ve bütünleştirici olacaklardır.

İntrojectler ile çalışmadan evvel Recoursen yani Kaynakların bulunması kıymetlidir. Birinci evvel bu içsel kaynaklar ile irtibata geçmek ve çalışmak çok değerlidir.

Hangi Ego durumu ile çalışırsak çalışalım ferdî tecrübelerime nazaran şunu da eklemem gerekir, şartsız sevgi ve şefkat (merhamet değil) terapinin anahtarıdır.

Ego State Terapisinin temeli:

Ego state terapisti direkt bir ego durumuna hitap eder ve onunla konuşarak direkt temasa geçer. Hipnoterapi tekniğiyle ya da imajinatif çalışmalar ile, ego state faal hale getirilir ve o ego statein kıssası, tecrübeleri, misyonu, gayeleri, niyetleri, istekleri, umutları ve kaygıları hakkında direkt sorular sorulur. Kimi kökleşmiş Ego durumları, terapötik çalışmada “keşfedildiklerinde” çözülmeleri yahut kaybolmaları gerektiğine dair “korkular” geliştirirler. (istenmediklerine dair ve yok edileceklerine dair korku ve endişeleri olabilir.) Bu nedenle, ne kadar paradoksal olsa dahi bugüne kadar elde ettikleri muvaffakiyetleri takdir etmek elzemdir. Onlara takviye vermek yahut yeni kıymetli vazifeler vererek onları yine bütünleştirip entegre etmek çok kıymetlidir. (içsel sisteme entegrasyon çalışması da denebilir)

Bu şu manaya gelmektedir:

• Çocuksu kalan kısımları daha âlâ anlamak gayesiyle olgunlaşmış kısımlar ile çalışma ittifakı kurdurtma.
• Her ego durumuyla uygun bir ilgi kurma.
• İnsanlık dışı, hudut ötesi, berbat niyetli bakış açılarından uzaklaştırabilme.
• Fail modüllerini kabul etmek, lakin içeriklerini ret etme.

Sorabilecek olduğunuz hoş sorular:

• Kaç yaşındasınız, en eski anılarınız neler?
• Seni ne keyifli eder/ rahatlatır/motive eder?
• Ne üzere düzgün niyetlerin var?
• Rakiplerin var mı?
• Düşmanların var mı?
• Hangi rakipleri bu bahiste denetim altında tutuyorsun?
• Hangi düşmanlarını bu bahiste denetim altında tutuyorsun?
• Bu kadar çok yan tesir olmadan uygun niyetinize nasıl ulaşırsınız?

Trans durumunda en kıymetli nokta, her ego durumuna (Ego State) hitap etme, hepsine ulaşıp birinci evvel hedefsiz, tarafsız ve de en değerlisi yargısız bir “aile toplantısı” gerçekleştirmedir.

Ego-durum terapisinin olumlu sonuçları:

Danışan Fail-Introjekt modülün çarpık yorumlamasından kurtulabilmiş ve içindeki olumlu kaynağa (Resource) tekrar ulaşım sağlayabilmektedir. Bir vakitler benlikten çıkarılmaya çalışılan ego kesimleri artık ahenk içerisinde entegre bir biçimde yaşamayı öğrenmiştir. Travma tecrübesinde ayrışmış, bu sebeple ulaşılmayan güç tekrar hür kalarak entegrasyonu sağlayabilmektedir.

Ego State terapisi sonrası meydana gelen değişiklikler:

• Hayat heyecanının ve sevincinin tekrar gelmesi (Yaşıyorum hissini tekrar hissedebilmek)
• Şahsî muvaffakiyet hissini geri kazanma
• Kendi varlığının farkındalığı geri kazanma
• Kendini sevmek ve kendi varlığı ile barışık olmak
• Münasebet kurma yeteneğinin tekrar geri kazanılması
• İçsel çocuğu (çekirdek benliği) tekrar özgür bırakmak

Ego State Terapi Enstitüsü Türkiye

Türkiye’de ego state terapi çalışmaları, “John Watkins Ego State Terapi Enstitüsü Türkiye®” kurucusu, Abdullah ÖZER tarafından yürütülmektedir. Ego State Terapi eğitimininde EGO-STATE-THERAPIE DEUTSCHLAND (EST-DE) “Almanya Ego State Terapi” eğitim programı uygulanmaktadır. John Watkins Ego State Terapi Enstitüsü Türkiye®(TESCİL NO 2021 067362 TÜRK PATENT VE MARKA KURUMU) 2021 yılında İzmir’de kurulmuştur. Abdullah ÖZER Ego State Terapi eğitimini Almanya’da almış ve Almanya Ego State Terapi Birliği tarafından akredite bir Ego State Terapistidir. Abdullah ÖZER ayrıyeten Ego State Therapy International (ESTI) tarafından akredite olmuş memleketler arası onaylı Ego State Terapisitidir. Abdullah ÖZER hem Almanya’da hem Memleketler arası arenada Türkiye’yi temsil eden birinci ve tek akrediteli Ego State Terapistidir. Kurucu Lideri olduğu Ego State Terapi Enstitüsü’nde eğitmen olarak Ego State Terapi eğitimleri vermektedir.

Yayınlanan yazılar kaynak göstermeden, müsaadesiz kullanılması, kopyalanması ve kullanılması 5846 sayılı Fikir ve Sanat Yapıtları Maddesine nazaran hatadır. Yayınlanan yazılar, makaleler, haberler kaynak gösterilerek içeriği değiştirilmemek koşuluyla yayınlanmasına müsaade verilmektedir.

Abdullah ÖZER

Sosyal Çalışmacı, Bilim Uzmanı (Klinik Psikoloji)

Eğitimini almış olduğu Psikoterapi Ekolleri: