Safra kesesi karaciğerin altındaki özel yerinde yerleşmiştir. Karaciğer tarafından üretilen sarı-yeşil renkli safrayı depolar.Yemekten sonra bu safrayı ince barsağa salgılayarak yağların sindirimine yardımcı olur.
Safra taşı; karaciğerde yapılan safranın rastgele bir nedenle içeriğinin (kimyasal yapısı) bozulması sonucu çoğunlukla safra kesesinde yahut safra kanallarında çökelmesi sonucu oluşur. Başlangıçta çamur biçimini alan safra daha sonra daha da katılaşarak safra taşı biçimini alır. Safra taşı çabucak hemen ebediyen safra kesesinde oluşur. Sağlıksızların yaklaşık %10 unda beraberinde safra kanallarında da taş bulunabilir.
Safra kesesinde tek taş olabileceği üzere sayının binlere ulaştığı durumlar da vardır.
Sıklığı; Safra taşı sağlıksızlığı denince akla safra kesesi taşları gelir. Safra kesesi taşları toplumda sık görülen bir sağlıksızlıktır. Ülkeden ülkeye değişmekle birlikte 40 yaşını geçmiş, şişman ve doğum yapmış bayanların %10-15 inde safra kesesinde taş saptanabilir. Safra kesesi taşları bayanlar kadar olmasa da erkeklerde de sık görülen bir sağlıksızlıktır. Her 10 erişkinden birinde olan safra taşı bilhassa 30 yaşından sonra bayanlarda daha sık görülmektedir, 60 yaşından sonra erkeklerin yüzde 10-15’inde bayanların yüzde 30-40’ında safra taşı oluşmaktadır.
Sarışın bayanlarda, şişmanlarda, çok süratli kilo verenlerde, uzun müddet damar yolundan beslenenlerde, midesinin bir kısmı ameliyatla çıkarılmış olanlarda safra taşı sık görülür. Sağlıksızlığın kalıtsal yanı olduğunu gösteren kanıtlar vardır. Kafeinli içeceklerin ve alkolün safra taşlarını azalttığına dair yayınlar mevcuttur.
Nedenleri: Bahsedildiği üzere safranın kimyasal yapısında ve safranın akışkanlığında değişikliğe yol açan olaylar taş oluşumuna yol açar. Bunlar çeşitli enfeksiyonlar, birtakım kan sağlıksızlıkları, beslenme alışkanlıkları olarak sıralanabilir. Safrada çok fazla kolesterol ve gereğince safra tuzu olmayınca kolesterol taşları oluşur. Yüksek kolesterole ek olarak iki başka faktör de kıymetli bulunmuştur. Bunlardan birincisi safra kesesinin ne sıklıkla ve ne kadar kasıldığıdır; seyrek ve yetersiz safra kesesi boşalması safranın fazla ağırlaşmasına neden olup taş oluşumuna katkıda bulunabilir. İkinci faktör ise karaciğer ve safrada bulunan ve kolesterol kristalleşmesini kolaylaştıran yahut engelleyebilen kimi proteinlerin varlığıdır.
Ayrıca hamilelik sonucu yüksek estrojen düzeyi, hormon tedavisi yahut doğum kontol hapı kullanımı safrada kolesterol seviyelerinin arttırabilir, safra kesesi kasılmasının azaltabilir ve bunların sonucunda safra taşı oluşabilir.
Beslenme ile safra taşı oluşumu ortasında kesin bir temas gösterilememiştir. Lakin az posalı, yüksek kolesterollu diyetlerin ve çok nişastalı diyetlerin safra taşı oluşumuna katkıda bulunabileceği öne sürülmüştür.
Safra taşı oluşumunda genetiğin rolü var mıdır?
Evet. Kimi ırklarda daha fazla görülmesi, genetik faktörlerin safra taşı oluşumunda rol oynadığını düşündürmektedir.
Bulgular ve Teşhis : Safra taşları, safra kesesinin çalışmasını ve yapısını bozduğundan, bilhassa yemeklerden sonra hazımsızlık, karında şişkinlik, geğirme, karın ağrısı üzere rahatsızlıklara yol açar.
Karın ağrısı sağ tarafta daha sıktır ve kürek kemiğinin altına yayılabilir. Safra bilhassa yağlı yemekleri sindirmek için gerekli olan bir salgıdır. Bu çeşit yağlı yemeklerden sonra şikayetler daha da barizleşir (Çikolata, yumurta ve yağlı-kızartmalı yiyecekler).
Teşhis
Ultrasonografi ile basitçe teşhis konulur. Ekseriyetle diğer bir sorun araştırılırken tespit edilir.
Safra kesesi iltihabı ne demektir? Sarılık, ateş ve ani başlayan ve de geçmeyen şiddetli karın ağrısı durumunda safra kesesinin iltihabı düşünülür. Bu tıp şikayetleri olan sağlıksızlarda ultrasonografi isimli bir aygıtla safra kesesi ve safra yollarındaki taşlar teşhis edilebilir. Safra kesesi iltihabı, acil tedavi gerektiren bir sağlıksızlıktır. Safra kesesi delinerek, hayati tehlike oluşturabilir.
Safra taşları hangi sağlıksızlıklara neden olur?
Safra kesesi iltihaplarına neden olabilir.
Safra kanallarını tıkayarak sarılığa da neden olabilir.
Safra taşları siroz üzere karaciğer sağlıksızlıklarına da neden olabilir.
Pankreas bezini iltihaplandırabilir ve Pankreatit denen sağlıksızlığa yol açabilir. Bu sağlıksızlık cok önemli, acil tedavi gerektiren bir sağlıksızlık olup, hayati tehlike oluşturabilir
Bu bahsedilen komplikasyonlar şeker sağlıksızlığı ve ateroskleroz (Damar sertliği) olan sağlıksızlarda daha büyük ehemmiyet taşır.
Genel olarak safra kesesindeki taşların ne vakit rahatsızlık vereceği evvelden iddia edilemez.
Safra Taşlarının Kanser ile İlgisi: Safra taşlarının kansere yol açtığı ispatlanmış değildir. Lakin her 100 safra taşı sağlıksızlığında bir safra kesesi kanserine rastlanmaktadır.
Safra taşları ile birlikte olan sarılık ne tabir eder?
Safra kesesindeki taşlar safra kanallarına düşerek ve kanalı tıkayarak sarılık yapabilir. Bazen safra taşları safra kesesinden bağımsız olarak safra kanallarının kendisinde de oluşabilir. Safra kesesindeki yarım cm’den küçük taşlar büyük taşlara nazaran daha kolay kanallarına düşerek sorun yaratabilir (Küçük taşlar büyük taşlara nazaran daha tehlikelidir). Safra taşları safra kanallarında iltihap yaparak ta sarılığa yol açabilir (Kolanjit).
Safra Kesesi Taşlarının Tedavisi: Safra taşlarının ilaç ile tedavisi yoktur. Tedavi ameliyatla yapılmaktadır. Ameliyatta; safra kesesinin tamamı içindeki taşlarla birlikte alınmaktadır (kolesistektomi ameliyatı). Safra kesesinin alınması sonraki ömür için hiç bir dert yaratmaz. Hiçbir şikayete yol açmayan ve diğer bir nedenle yapılan analizler sırasında tesadüfen saptanan safra kesesi taşlarında ameliyat önerilemez. Lakin şeker sağlıksızlığı varlığında ve/veya safra taşlarının küçük ve çoğul sayıda olması durumunda doktor mümkün riskleri de dikkate alarak ameliyat önerebilir.
Safra Kesesi Ameliyatı Nasıl Yapılır? İki formda yapılır.
1-Açık ameliyat tekniğinde sağlıksıznın karını açılarak safra kesesi alınır.
2-Kapalı ameliyat (Laparoskopik teknik) tekniğinde karına 3-4 adet 0.5-1’er cm’lik delikler açılarak buradan sokulan aletler ile ameliyat gerçekleştirilir. Bu usul tüm dünyada bu sağlıksızlık için uygulanan altın standart prosedürdür.
Safra kanalı taşları ile birlikte olan safra kesesi taşlarının tedavisi: Sağlıksızlarda sarılık yahut birtakım biyokimyasal tetkiklerde anormallik vardır. Bu durumda ameliyattan evvel yahut sonra (genellikle ameliyattan önce) ağızdan sokulan ışıklı bir alet ile (endoskop) safra kanalındaki taşlar muvaffakiyet ile alınır.
Daha sonra kapalı ameliyat tekniği safra kesesi de çıkarılır.
Safra Kesesi Ameliyatının Riskleri Nelerdir? Safra kesesi ameliyatı ister açık yapılsın ister kapalı yapılsın bilhassa acil kurallarda yapıldığında birtakım riskleri (komplikasyonlar) vardır. Bu komplikasyonların oranı %1-2 seviyesindedir. Ehil ellerde bu komplikasyon oranları çok düşüktür.
Özellikle kapalı yani laparoskopik olarak gerçekleştirilen safra kesesi ameliyatları, günümüzde birçok merkezde “günübirlik cerrahi” olarak gerçekleştirilebilmekte ve sağlıksızlar ameliyat edildikleri günün akşamında meskenlerinde olmaktadırlar. Bu yolla sağlıksıznede kalış mühleti kısalmakta, maliyetler azalmakta ve sağlıksızların işlerine dönüş mühleti kısalmaktadır. Lakin ehil ellerde ve uygun merkezlerde bu formülün yapılmasının gerekliliği de açıktır.
Safra kesesinin tümü alınarak, sağlıksızlık nüksü, yine taş oluşumu, kanser ve komplikasyon gelişimi mümkünlüğü ortadan kaldırılmış olur. Safra kesesinin olmaması insanlarda önemli hiçbir probleme yol açmaz.”
Safra kanallarının yapısı (anatomisi) hayli değişken olması ve onlarca değişik anomali olması az görülen bir durum değildir. Bunları ameliyattan evvel tespit mümkün de değildir. Bu nedenle cerrahın deneyimi çok kıymetlidir.
Kapalı ameliyat tekniği çok yaygın uygulanıyor olsa da, bu bahiste tecrübeli ellerde yapılması gerekmektedir.
Aksi halde ameliyatlar sırasında oluşabilecek komplikasyonların tahlili, başlangıçtaki sağlıksızlığın tahlilinden daha sıkıntı hale de gelebilir.
İlaçla tedavi mümkün müdür?
Safra kesesi taşlarında ilaçla tedavi başlangıçta olumlu sonuç verse de sağlıksızların yarısında 4 yıl içinde taşlar yine oluşmaktadır. Bu yüzden tedavide laparoskopik safra kesesi ameliyatı altın standart olarak kabul edilmektedir
Sağlıksızneye yapılan başvurular
Safra kesesi taşı nedeniyle sağlıksızneye müracaatların beşte birini kanal tıkanmasına bağlı iltihaplar oluşturmaktadır. Safra taşları kanser yapmasa da, safra kesesi kanseri nedeniyle ameliyat olanların yüzde 70’inde taşa rastlanmaktadır.
Porselen yada kalsifiye taş oluşan safra keselerinde yüzde 20-60 kanser mümkünlüğü vardır, bu sağlıksızlarda şikayet olmasa bile ameliyat önerilir.
Korunma
Şişmanlık risk faktörüdür.Kişiler ülkü kilolarına getirmelidir.Diğer yandan safra kesesi taşları için özel diyet yoktur.
Sağlıkla kalın…
