Toplumsal Fobi Hadisesinin Yapısal Kişilik Kuramına (İd, Ego, Süperego, Çatışma, Anksiyete) Nazaran Çözümlenmesi
45 yaşındaki (Kadın) B.E bir okulda matematik öğretmeni olarak vazife yapmaktadır. Geçmişte rastgele bir kronik rahatsızlığı bulunmayan B.E’nın özgeçmişine bakıldığında Toplumsal Fobi dışında rastgele bir sağlıksızlık geçmişi bulunmamaktadır. B.E. çocukluğundan beri kalabalık bir toplumsal etrafın karşısında konuşmaktan, diğerlerinin yanında durmaktan ve yemek yiyip aktivite yapmaktan epeyce çekiniyordu. Görüşmede kendisinde gördüğü meşakkatlerin misal biçimde geçmişte annesi ve teyzesinde de var olduğu bilgisini verdi. Danışan bu yüzden ailesel yatkınlığının bu türlü olabileceğini düşünerek uzun yıllar terapi takviyesi almaya gereksinim duymamıştı. Kamuya bağlı bir devlet okulunda misyonuna başladığı vakit öğrencilerin çoğunlukta olduğu ortamdan kaçma isteğini her gün yaşaması ve bu durumun artık kendisi için dayanılmaz olduğunu hissettiği anda psikiyatriste gitmiş ve toplumsal fobi tanısı konmuştu.
Yapısal Kişilik Kuramı
İd:
Bireyin ilkel olan benliğini yansıtmaktadır. Kişinin istek ve dileklerini devamlı ön plana geçirir ve olağanın dışında ve akıldışı dilekleriyle bireyin içsel dürtülerinin her ne olursa olsun anında karşılanması istikametinde bir işlevi vardır. Anında haz arar, anında düşünmeden yapar (İnanç, 2012).
Freud’a nazaran kişinin hayatının birinci anından beri İd ’den meydana gelen ilkel yapı koparak Ego ve Süpergo’yu meydana getirmektedir.
İd içgüdüler, içsel yansılar, istek halinde psişik gücün gerçeğidir. İd dışarıdan gelen bir uyaran ya da içsel reaksiyon sonucunda şahıslarda gerilme düzeyi arttığı anda gerilmenin azalması ismine canlıyı tesir etmesi ve reaksiyon vermesi ismine harekete geçirir. Gösterilen tesir ya da reaksiyondan sonra tansiyon gitgide azalır. Bu duruma da İd’in Hazzetme Unsuru denir (Kuzgun, 1988).
Bu olayda M.A.’nın temelinde İd’in daima zevk peşinde koşan, her vakit istek prensibine nazaran işleyen, olağandışı ve akıldışı oluşan hazzın ve dürtülerin her ne düzeyde olursa olsun çabucak giderilmesine dönük bir misyonu vardır. M. A. gerçekdışı ve mantıkdışı olan dürtüsel isteklerinin hazza ulaşması ismine ve onları doyurmak ismine İd’e nazaran hareket etmelidir.
Süperego:
Bireyin yaşadığı etraftan, töreden, öğrendiği ahlaki yasalar çerçevesinden yola çıkarak, sert töre kuralları etrafında ihtimamla İd’in cinsellik ve saldırganlık ile alakalı isteklerini törelere uyarlamak açısından denetimini sağlar. Kabul edilmesi mümkün olmayan çok talepleri ve istekleri karşılama tarafındaki aksiyonlara mahzur olur. Süperego etraftan gelen uyaranların sayesinde kişinin özümsemesini sağlar. Ahlaki, yüksek insani bedel, gelenek-görenek, toplumsal bağlar süperegoyla alakalıdır (İnanç, 2012).
Süperego’yu etkileyen bir öbür sıkıntı ise bireyin olumlu ya da olumsuz fikre ulaşıp merasimin önde gelen büyükleri tarafından onay gören ölçütlerine nazaran ömür üslubunu oluşturmasıdır (Özoğlu. 1982).
Bireydeki olumlu ya da olumsuz yargılar süperego ile sağlanmaktadır. Hadisede B. E’nin daima sınıftan kaçması ve sınıfa girmek istememesi ve bu durumu eğitime olan aşkını düşünerek bu davranışını ahlaki istikamette kıymetlendirerek “Ne olursa olsun çocukların için o sınıfa girmelisin. Onları yarı yolda bırakamazsın!” kanısı ve topluma faydalı öğrenciler yetiştirme mefkuresini düşünerek harekete geçirmesidir.
Ego
Kişinin İd ve Süperego ortasında istikrar kurmaya çalışan yanını temsil eder. Ego bireyin istikrar kuran, akıllı, sağduyulu yanıdır. İd ile çevresel pahalar, kurallar zıt düştüğünde etraf kişiyi cezalandırır. Kaos yaratan duruma tahlil bulunamaması durumunda birey bu durumdan memnun olmaz. Bu durum çatışma ve dert yaratır. İd ve Süpergo’nun ego seviyesindeki çatışmasında birey hem sınıfa girmek istemez hem de öğretmen olmanın verdiği sorumlulukla çocuklara faydalı olmak ister. Bu istikrarsız hisler ortasında kalır. Ego bu durumu dengeleyemeyince çatışma oluşur ve bu duruma da yanlış kondisyonlar, bedel yargıları da eklenince tasa seviyesi artar (İnanç, 2012).
Telaşın artmasıyla birey güzelce dert yaşadığından bu korkuyu tolere edebilmek ismine gayretler ve deşarj olmak için gereksinimini gidermeye çalışır. Bu durum denetlenebilirse savunma sistemleri sağlıklı kullanılabilmektedir. Haz arayışında olan İd eziyet eden Süperego’yu sabit kılarak ona dediğini yaptırmak ister. Ego İd’in içgüdüsel dürtüleri ile Süperego’nun baskısı karşısında arabuluculuk yapar (Kozacıoğlu,1995).
Burada bu olayların bireyde yaratacağı ıstırap ve tasayı denetim altına alabilmesi için farklı savunma sistemlerine ihtiyaç duyar. Bunun üzere tepki hallerinde devreye giren en öndeki vasıta ahenk sağlamayı arttıracak düzeyde sağlıklı olmayan bir özellik kazanır (Geçtan. 1980. Corsini. 1973).
Ego gerçeklik unsuruna nazaran efor sarf ederken İd’e cezalandırıcı bir halde tesir ederek Süperego’yu müşahedesine almak ister. İd’in içgüdüsel savunucusu ile süperegonun tehdit ettiği durumlar ortasında bir orta yol bulmaya çalışır lakin oluşacak tüm gerginliklere karşı savunma sistemlerini kullanır.
Muhteşem egonun tehditleri ortasında dengeyi sağlamaya çalışır. Ancak oluşacak gerginliğe reaksiyon olarak tüm aksiliklere karşı kendini müdafaaya alarak savunma düzeneklerini kullanır.
SAVUNMA SİSTEMLERİ
Hadisede Görülen Savunma Sistemleri
-
Felaketleştirme: “Topluluk önünde konuştuğumda kaygılandığım muhakkak olacak, saçmalayacağım ve herkes benimle dalga geçecek.
-
Seçici Algılama: “Ders anlatırken öğrencilerimden iki tanesi dersi dinlemiyordu. Mutlaka ders anlatışımı beğenmediler. Ben uygun bir öğretmen olsam dinlerlerdi. Ben yetersiz biriyim.”
-
Şahsileştirme: “Derste öğrencimin sorusuna karşılık verirken öğrenciler kendi ortalarında gülüyorlardı. Kesin benim anlatışıma, ses tonuma, görünüşüme güldüler.”
-
Ya daima, ya hiç biçimi düşünme: “Sunum yapmayı planlıyorsam ya her kelimeyi aklımda tutmalıyım ya da sunumu iptal etmeliyim” (İnanç, 2012).
<br>
