ÇAĞDAŞ TIBBIN YANILGISI
Şimdi tıp fakültesinde öğrenci iken boş vakitlerimizde acil servise sarfiyat, çabucak her seferinde de, trafik kazaları ya da kalp krizlerinin yanı sıra, çok şiddetli ağrılar çektiğini söyleyerek kendini yerden yere atan yahut kitlenmiş dişlerinin ortasından abartılı hırıltılar çıkaran ve ortada bir aşikâr etmeden etrafın yansısını ölçen baygın sağlıksızlara rastlardık.
Akrabaları telaş içinde sağlıksızlarının geceden beri en az üç dört defa daha bu türlü nöbetler geçirdiğini söylerek, gördükleri her beyaz önlüklüyü durumun aciliyeti konusunda ikna etmeye çalışırlardı. Bizler şimdi tedavi etme sorumluluğunu taşımadığımız için izlemekle yetinirdik. Ortamızdan biri kesinlikle muzipçe gülümseyerek işaret parmağını başına götürür, sağlıksıznın sıkıntısının aklından olduğuna dikkat çekerdi. Bu sinyal ortamızda, o kişinin sahiden sıhhatsiz olmadığı manasına gelirdi. Sağlıksızya birçok defa sakinleştirici bir iğne yapılır ve meskenine gönderilirdi.
Gürültü ve patırtı kısa müddette görüntünün değişikliğini bastırdığından, bizler bir mühlet sonra sıkılır, yavaşça acilden dışarı süzülüp kendimizi bahçenin özgürlüğüne bırakırdık. Bu beşerler hakikaten sıhhatsiz mıydı? Kendini yerden yere atmak yahut bayılma numarası yapmak kendi başına bir sağlıksızlık olabilir miydi? Şayet öyleyse onları bu türlü davranmaya iten şey neydi? Üstelik bu sağlıksızların birçoklarına sık sık, migren, sedef, mide-barsak sağlıksızlıkları ya da astım üzere kronik sağlıksızlıklarla başvurdukları polikliniklerde de rastlıyorduk. Birden fazla defa tedaviye karşılık vermiyorlardı. Bu sağlıksızlıklar genelde psikosomatik sağlıksızlık’ başlığı altında toplanıyordu ki, Türkçesi, ruhsal kökenli bedensel sağlıksızlık’ demekti.
Değişiktir ki, insanların toplumsal ve ekonomik nedenlerle ruhsal ezalar yaşayabilecekleri, ruhsal sorunların ise bedensel sağlıksızlıkları yaratabileceği gerçeği, en sıradan insanların bile bildiği bir şey olmasına rağmen, tıp eğitimimizin bu mevzuda, isim koyma dışında ne kapsamlı bilimsel bir açıklaması ve ne de işe fayda bir tedavi önermesi vardı.
Günümüzde, toplumsal ve ruhsal faktörlerle bedensel sağlıksızlıklar ortasındaki bağ konusunda moleküler seviyede ispatlarına sahip olmamıza karşın, tıbbi eğitim ve uygulamalar benim öğrencilik yıllarımdan pek farklı değil ne yazık ki! Bugün artık, kalpten migrene, kolitten kansere, sağlıksızlıkların yaklaşık %85’inin ruhsal kökenleri olduğunu biliyoruz.
Meğer uygulanan tıbbi tedaviler çabucak her vakit yalnızca bedensel yakınmaları ortadan kaldırmayı hedefliyor.
Bu yaklaşım insanı, bozuk bir otomobil üzere ele almak adeta. Bu örneği açalım, zira büyük benzerlikler taşıyor. Makus bir şoför otomobilini sağa sola çarpar, bakımını yapmaz, verimsiz kullanır ve bir sürü sorun çıkınca da götürür tamirciye bırakır. Tamirci de otomobilin bozulan yerlerini tamir eder, boyar, gerekiyorsa yama yapar, değiştirilmesi gereken modülleri değiştirir. Yaptıkları motamot bizim ilaç tedavilerimizi, by-pass ve organ nakli ameliyatlarımızı andırır. Sonra tamirci, tamir olmuş aracı sürücüye teslim eder. Kısa bir müddet sonra otomobil tamirciye geri döner. Zira arabayı kullanan sürücü değişmemiştir.
Bizim çağdaş tıp yolumuzda de sürücü, yani vücudu kullanan akıl ve ruh üzerinde durulmaksızın bedensel tedaviler yapılır. İnsanların içinde yaşadığı toplumun yapısı, kişinin ekonomik durumunun sıhhati üzerindeki tesirleri mevzu edilmez. Daima gerilim, depresyon, tasa içindeki insan ruhu ise, hem bu olumsuz hislerin direkt tesiri, hem de ıstıraplarla başa çıkmak için başvurduğu sigara, alkol, uyuşturucu ve çok yeme üzere davranışlar sonucu vücudu tekrar ve yine sağlıksızlandırır.
Artık bu tabloya günlük hayattan bir örnek vermek için, gerçek mesleği de sürücülük olan Hasan Bey’e bir bakalım. Hasan Beyefendi, bir oburunun aracında taksi sürücülüğü yaparak hayatını kazanan 45 yaşında, ince uzun uzunluklu, kır saçlı, efendi bir adam. İstanbul trafiğinin akıl almaz karmaşasının yarattığı yorgunluğun yanı sıra, taksi sürücülerinin sık sık gasp edilerek öldürülmeleri nedeniyle can güvenliği korkusu taşıyor. Müşterinin ve gelirin az olduğu günlerde işvereninin azarlarına göğüs geriyor. İş teminatı yok. Her an işini kaybedebilir.
Aldığı para hudutlu olduğundan birden fazla ay mesken kirasını ödemek bile güç oluyor. Çocuklarından biri okuyor başkası ise konuta katkıda bulunmak için liseden ayrılıp taban fiyatla bir dokumacılık atölyesinde çalışmaya başlamış. Eşi, yer kattaki meskenlerinin çok nemi nedeniyle daima diz ağrıları çekmekte. Tüm bunlar Hasan Beyefendi için gerilim kaynağı. Daima gerilim, Hasan Bey’in beyninden ve vücudundan, birtakım hormon ve unsurların salgılanmasına yol açmakta. Bu unsurlar onun sıhhatine önemli biçimde ziyan veren tipten.
En sık yakınmaları, çabuk yorulma, nefes darlığı, uykusuzluk ve göğüs bölgesindeki ağrılar. Beş yıl kadar evvel gittiği bir hekim ona kalp sağlıksızlığı olduğunu söylemiş. Hasan Bey’in gerilimsiz bir ömür sürmesi, yediğine içtiğine dikkat etmesi gerekiyor. Orta sıra taksi durağında okuduğu gazetelerin sıhhat köşelerinde ısrarla vurgulanan sağlıklı beslenme için gerekli bol taze meyve ve zerzevat, yağsız beyaz et, balık ve antioksidan vitaminleri alacak maddi imkânı yok. Beslenmesi, ucuz olması nedeniyle yüklü olarak, ekmek ve makarna üzere unlu besinlere dayanıyor. Meskendeki yemekler, zeytinyağı yerine en ucuz margarinle pişiyor.
Hasan Bey’in dünyasındaki tek cümbüş, gün uzunluğu peş peşe tüttürdüğü sigarası. Son vakitlerde her sigaradan sonra kendisini daha da rahatsız hissetmesine karşın, bu alışkanlığından kopamıyor. Onun dünyası, nikotinin beyninde salgılattığı hazzın molekülü dopamin olmaksızın çok keyifsiz ve karanlık.
Göğsündeki ağrının bir öğlen vakti düzgünce şiddetlenmesi üzerine Hasan Beyefendi, duraktaki arkadaşları tarafından sağlıksızneye götürülüyor. Sonra? Hasan Bey’e daha sonra ne olduğunu ben de bilmiyorum. Çeşitli olasılıklar var:
Hasan Beyefendi sağlıksızneye götürülürken yolda ölmüş olabilir. Şayet Hasan Beyefendi yaşadıysa, sigortalı idiyse ve sağlıksıznede kâfi ilgi görebildiyse, kalp damarları incelenmiş ve büyük olasılıkla tıkanıklıklar bulunduğu için ona kalp damarlarının değiştirilmesi tavsiye edilmiştir. Bacağından alınan damarlar by-pass ismi verilen ameliyatla kalbindeki tıkanmış damarların yerine takılmıştır. Ameliyattan sonra şayet eski işvereni gereğince insaflı ise ve Hasan Bey’in de direksiyon sallayacak gücü varsa, öteki bir çıkar kaynağı olmadığı için, eski işine dönecektir.
Eski işine dönme bahtının olmadığı şartları düşünmek bile çok güç. Şayet işine geri dönebilirse, bu sefer onu sıhhatsiz eden şartlar, Hasan Bey’in bacaklarından alınıp kalbine takılan yeni damarlara ’hoş geldin” demekte gecikmeyeceklerdir. Ne yazık ki, motamot sökülüp atılan asıl damarlar üzere, yeni damarların da gücü sonludur ve tıpkı şartlar sürdüğü sürece, bir müddet sonra kan akımına geçit vermeyecek hale gelmemeleri için hiçbir neden yoktur. Hasan Beyefendi sigarayı bırakmıştır büyük olasılıkla lakin, yoksulluk ve işin gerilimi onu bırakmamakta kararlıdır.
Ne sıkıcı bir kıssa değil mi? Hasan Bey’in hiç de romantik ve heyecanlı olmayan bu tatsız hikayesini anlatmamın iki nedeni var. Bunlardan birincisi, toplumsal ve ekonomik şartların ruh ve vücut sıhhatimizi nasıl etkilediğini ve bu tesir sonucu yerleşen birtakım davranış biçimlerinin tekrar ruhu ve vücudu katmerli bir biçimde nasıl sıhhatsiz edebildiğini göstermek. Toplumsal ve ekonomik şartları dikkate almadan yapılan modül başı tamirin birçok kere uzun vadede işe yaramayacağı açık.
İkincisi ise, Hasan Bey’in hikayesinin günümüzde, şu yahut bu biçimde hepimizin hikayesi olması. Toplumumuzun çok büyük bir kısmı, Hasan Bey’inkine benzeri ya da ondan çok daha makus şartlarda sürdürüyor hayatlarını. Ekonomik zorluklardan etraf kirliliğine, işsizlikten yanı başımızda mühlet giden savaşa kadar ne çok şey var bizi sıhhatsiz edebilecek. Bu bizim hikayemiz. O nedenle, ister sıhhatsiz ister hekim olalım, hepimiz bu hikayeyi bilmek zorundayız. Bilelim ki, hikayenin sonu farklı olsun. İnsanca olsun ve yaralarımız sarılsın, sağlıksızlarımız güzelleşsin.
