Özgüven (Benlik Saygısı) kişinin kendiyle ilgili yaptığı kıymetlendirme sonrasında kendinden mutlu olup olmaması, kendini bedensel ve ruhsal olarak kâfi, güçlü, kıymetli, başarılı sağlam bulup bulmamasıyla, kendisini nasıl bulduğuyla ilgili bir kavramdır. Kişinin kendinden hoşnut olması benlik hürmetinin ve özgüvenin yüksek olduğunun göstergesidir. Kişinin sahip olduğu özgüven hem kendi iç dünyasında hem bireyler ortası alakalarda hem de iş hayatında büyük kıymet taşır. Benlik hürmeti (özgüven) kişinin başka beşerlerle nasıl alakalar kuracağını, münasebet içinde ki durum ve gücünü belirlemede ki en kıymetli ruhsal özelliktir. Bir kişinin özgüveninin olmaması diye bir şey kelam konusu değildir. Sırf düşük ve yüksek özgüvene sahip olmak olarak tanımlanan durum vardır.
ÖZGÜVEN DUYGUSU NASIL OLUŞUR?
Doğduğumuz andan itibaren şuurlu ya da bilinçsizce kimi davranışlar sergileriz ve her davranışımıza karşı etrafta ki insanlardan bilhassa ailemiz tarafından geribildirimler alırız. Öteki beşerler bizim için birer ayna misyonu görürler. Büyüme evresi boyunca çocuk, yaptığı her davranışa karşı etraftan aldığı reaksiyonları kıymetlendirir ve yaptığı şeyin ve güzel ya da berbat olduğuna dair bir sonuca ulaşır. Çocuk bir davranış sergiledikten sonra etrafında ki beşerler ona gülümsüyorlarsa, takdir ediyorlarsa, hürmet ve sevgi gösteriyorlarsa, yaptığı davranışı onaylayıp, beğeniyorlarsa çocuk güzel bir şey başardığını ve kendisinin uygun şeyler yapan ve başaran biri olduğu hissini yaşayacak, kendisinin kıymetli ve kâfi olduğuna dair bir inanç geliştirecektir. Fakat bunun tersine çocuk bir davranış sergilediğinde etrafında ki beşerler ona daima kızıp, bağırıp eleştiriyorlarsa hatta çocuğu yaptığı şeyler için cezalandırıyorlarsa çocuk makus, yetersiz biri olduğu hissine kapılacak ve kendisinin yetersiz maharetsiz hatta cezalandırılmayı hak eden biri olduğuna inanmaya başlayacaktır. Örneğin yaptığı resmi babasına gösterip ‘’baba bak fotoğrafım nasıl olmuş’’ diye soran bir çocuğa babasının çok hoş olmuş demesi durumunda çocuk başarılı ve yetenekli biri olduğunu düşünecektir. Ya da tam karşıtı hoş olmamış hatta abin senden daha hoş fotoğraf yapıyor formunda bir karşılaştırmaya maruz kalması durumunda çocuk kendini yetersiz ve başkalarından daha aşağı görecektir. Bu türlü durumların birçok defa tekrarlanması yoluyla çocuk kendini yetersiz görmeye başlayacak ve öteki şeyler yapmaktan uzak durmaya duracak, yanlış yapma ve eleştirilme dehşetiyle kendini bedelsiz hissettirecektir.
Çocukluk devrinde duygusal, cinsel ya da fizikî olarak istismara uğrayan, duygusal ve fizikî gereksinimleri kâfi seviyede giderilmeyen, ailesinin beklentileri yüksek olan, sık sık sağlıksızlanan ya da kronik sıhhat problemleri yaşayan bireylerin benlik hürmetleri daha düşük olmaktadır.
Eleştirilen, yaptığı olumlu şeyler değersizleştirilen ya da görmezden gelinen, sık cezalandırılan, davranışları konusunda engellenen bireylerin özgüvenleri daha düşük olmaktadır.
Özgüven kişinin bir şeyler yapmaya çalışıp muvaffakiyet duygusu yaşamasıyla gelişebilen bir durumdur. Birtakım ebeveynler çocuklarına makûs davranmazlar lakin çok hami davranışlar sergileyerek her şeyi çocuğun yerine yapmaya kalkarlar. Kendi başına hiç bir şey yapmayan çocuğun, zorlukları aşıp başarma hissini yaşayamadığı için ya özgüveni daha az olacaktır ya da altı boş bir özgüven duygusu yaşayacaktır. Altı boş özgüven hissine sahip bireyler büyüyüp toplumsal hayata ya da iş hayatına atıldıklarında önemli manada zorluk yaşamakta ve etraflarından ağır bir yardım istemektedirler. Bu tip durumlarda bağımlı kişilik özellikleri de sıkça gözlemlenmektedir.
ÜLKÜ BENLİK ve GERÇEK BENLİK ORTASINDA Kİ FARK
Herkesin başında (iç dünyasında) yarattığı ülkü bir benlik ve öbürleri tarafından koşulsuzca sevilme isteği vardır. Büyüme sürecinde çocuk doğal haliyle davrandığında etrafında ki bireylerin olumsuz reaksiyon vermesi durumunda kendi doğal davranışından uzaklaşarak sevgi ve ilgi kazanmak için etrafın istediği halde davranmaya başlar. Fakat bu durumda kişi kendi gerçek his, istek ve davranışlarını bastırdığı için ‘’ben olmayan’’ bir benlik yaratır. Ortaya konan (diğer insanlara gösterilen) benlikle, ülkü benlik ortasında ki fark büyüdükçe kişi mutsuzlaşır. Bu bireyler depresyona, toplumsal fobi üzere tasa bozukluklarına, daha yatkındırlar.
ÖZGÜVEN EKSİKLİĞİNİN BELİRTİLERİ
Karar almada zorlanma.
Sıkça diğerlerine muhtaçlık duyma.
Kendi isimlerine risk alamama.
Alakalarda hudut koyamama.
Başkaları tarafından kullanılma, hayır diyememe.
Toplumsal ortamdan kaçınma, konuşma-sunum yapmaktan çekinme.
Fikrini söyleyememe, söylerse onaylanmayacağı ya da küçük düşeceğine inanma.
Utanç, suçluluk, sevilmeme hissi.
Tenkitlere karşı hassas olma.
Kimi depresyon belirtileri sergileme, karamsarlık.
İçe kapanma, asosyal olma.
Kendini yetersiz, başarısız, bedelsiz, maharetsiz olarak kıymetlendirme.
Fizikî görünüşünü beğenmeme.
Olumlu başarılı taraflarını görmezden gelme.
Olaylardan çabuk ve yüksek seviyede olumsuz etkilenme, süratle ümitsizliğe kapılma.
Öbür beşerler tarafında reddedileceğine, önemsenmediğine inanma.
Düşük beklentilere sahip olma.
ÖZGÜVEN EKSİKLİĞİ NASIL GİDERİLİR (ÖZGÜVEN EKSİKLİĞİ TEDAVİSİ)
Benlik hürmeti bireyin kişilik yapısıyla direkt bağlantı bir özellik olduğu için geliştirilmesi için uzman bir müdahale gerekmektedir. Gerçek manada özgüven eksikliğinizi gidermek istiyorsanız. Uzman bir psikologdan takviye almanız gerekmektedir. Özgüven eksikliğini gidermek ya da özgüveninizi arttırmak için uygulanan bir çok farklı psikoterapi tekniği bulunmaktadır. Bunlar ortasında en öne çıkan iki terapi yaklaşımı bilişsel davranışçı psikoterapi ve dinamik yönelimli psikoterapidir.
Bilişsel davranışçı psikoterapide kişinin dünyayı, kendini ve öteki insanları algılayış hali yine ele alınarak kişinin olaylara daha rasyonel bakması hedeflenir. Bu sürecin akabinde kişinin bu gününü etkileyen algılarının geçmişte nasıl oluştuğu ele alınarak geçmiş ömür olaylarına müdahale edilmesi yoluyla benlik kavramı yine yapılandırılır. Dinamik psikoterapi formülünde ise kişinin geçmişten bugüne yansıyan tecrübeleri, tekrar eden davranış ve olay döngüleri yine ele alınarak düzenlenir.
Bunun yanı sıra ömür koçluğu, hipnoz, nlp üzere bilimsel temeli olmayan formüllerle özgüveninizi geliştirebileceğinizi yada daha yüksek özgüvenli biri olabileceğinizi söyleyen bireylerden uzak durmanızın değerli olduğunu belirtmek isterim.
Son olarak özgüveni arttırmanın en tesirli ve gerçekçi yolu ruhsal takviye ve psikoterapi olsa da kimi küçük teklifler bu bahiste yardımcı olabilir.
Olumlu yanlarınızı keşfedin.
Hayatta başardığınız şeylerin listesini yapın.
Hayatta sizin için değerli olan şeyleri ve ulaşmak istediğiniz maksatları belirleyin ve ulaşma yollarını araştırın.
Olumsuz iç konuşmalarınızı yakalayın ve pozitifleriyle değiştirin.
Amaçlarınıza ulaşmak için süreci küçük adımlara bölerek başlayın.
Görünüşünüze, giysinize dikkat edin.
Unutmayın özgüveniniz arttıkça başarmayacaksınız, bir şeyler yaptıkça-başardıkça özgüveniniz artacak.
Dik bir oturuşunuz olsun.
Harika olmaktan vazgeçin.
Hobiler ve yeni arkadaşlar edinin
Şikayetçi olmaktan ve kendinizi eleştirmekten vazgeçin.
Size yönelik olumlu geri bildirimleri kabul edin.
Sizi destekleyen şahıslarla daha çok vakit geçirin
