Göğüs sağlıksızlıkları; Akciğerler, akciğer zarları, göğüs duvarı, nefes borusu, teneffüs sistemi ve diyafragmayı ilgilendiren sağlıksızlıklar ile ilgilenen anabilim kısmıdır. İlgilenilen sıhhatsiz kümesinin çoğunluğunu akciğer sağlıksızlıkları oluşturur. Kişiyi günlük aktiviteleri yapmaktan alıkoyan, hayat kalitesini bozan, rahatsızlık veren, teneffüs sisteminde ve akciğerde oluşan pek çok sağlıksızlık bulunur.
Öksürük, göğüs, sırt ve omuzda oluşan ağrılar, hırıltılı teneffüs, balgam, horlama, öksürük ile birlikte görülen kan, hâlsizlik, yalnızca geceleri görülen terlemeler, ateş, iştahsızlık ve kilo kaybı üzere pek çok şikayete yol açan sağlıksızlıklar, göğüs sağlıksızlıkları kısmı tarafınca takip ve tedavi edilir.
Sık görülen göğüs sağlıksızlıkları ve tedavileri nelerdir?
En sık karşılaşılan göğüs sağlıksızlıkları şunlardır:
- Kronik Obstrüktif Akciğer Sağlıksızlığı (KOAH)
- Astım
- Akciğer infeksiyonları (Pnömoni/zatürre, bronşit, trakeit)
- Allerjik Akciğer Sağlıksızlıkları
- Bronşektazi (solunum yollarında genişleme)
- Uyku Apne Sendromu (uykuda teneffüs daralması/durması)
- Akciğer Kanseri
- Akciğer Embolisi (Akciğer pıhtı sağlıksızlığı)
- Akciğerde sertleşme (Fibrozis)
- Pnömotoraks (akciğerde sönme)
- Akciğer Zarı Sağlıksızlıkları
- Teneffüs yetmezlikleri
- Kronik Öksürük
- Tüberküloz (Verem)
- Sarkoidoz
- Pulmoner hipertansiyon
- Sistemik sağlıksızlıkların akciğer tutulumları (romatizmal sağlıksızlıkları, kanserler vb.)
Her bir sağlıksızlığın kendisine has tanısal ve tedavisel yaklaşımları vardır. Göğüs Sağlıksızlıkları kısmından 6 yıllık tıp fakültesi eğitimi üzerine 4 yıl uzmanlık eğitimi sonrası mezun olan Göğüs Sağlıksızlıkları uzmanları tarafından bu tetkik-tedavi basamakları yürütülür.
Göğüs sağlıksızlıkları hangi sağlıksızlıklara bakar?
Göğüs Sağlıksızlıkları Anabilim Kolu, teneffüse ve akciğere bağlı olarak gelişen sağlıksızlıkların teşhis ve tedavisi ile ilgilenir. Sağlıksızlar, kısmın uzman doktorları tarafından gerektiğinde ayaktan takip ile ya da yatarak tedavi edilir.
Teneffüs işlev testleri nelerdir?
Teneffüs ile ilgili yakınmaları olan sağlıksızlara hikaye ve muayene sonrasında birinci olarak uygulanan teneffüs işlev testleri (spirometri), işlev bozukluklarını ve bu bozuklukların derecesini saptamada kullanılır. Pek çok farklı teneffüs işlev testi prosedürü, ayırıcı teşhis ve sağlıksızlığın seyrinin takibinde uygulanır. En sık kullanılan spirometrik formüller içinde kuvvetli vital kapasite ve difüzyon testi sayılabilir. Kuvvetli vital kapasite testi, derin bir nefes alma sonrası güçlü ve süratli bir formda verilen nefes ile ölçülen bir hacimdir. Sağlıklı insanlarda akciğerde derin nefesle alınan havanın %80’inin 6 saniyede boşaltılması beklenir. Kimi sağlıksızlıklarda bu hacimde azalma yahut nefes verme müddetinde uzama saptanabilir. Testin yorumlamasını Göğüs Sağlıksızlıkları tabipleri yaparak sağlıksızlıklar hakkında çıkarımda bulunurlar.
Göğüs sağlıksızlıkların belirtileri nelerdir?
En sık karşılaşılan belirtiler;
- Öksürük
- Nefes darlığı
- Balgam
- Göğüs ağrısı, yan ağrısı
- Derin nefes alma ile gelişen göğüs ağrısı (plöritik ağrı)
- Eforla nefes darlığı
- Parmaklarda çomaklaşma
- Horlama, uykuda soluk durması
- Gece terlemesi
- Kanlı balgam, kan tükürme (hemoptizi)dir.
Teşhis usulleri nelerdir?
- Göğüs Sağlıksızlıkları ünitesine başvuran sağlıksızları öncelikle ayrıntılı hikayesi ve fizik bakısı yapılır. Sigara, hava kirliliği hikayeleri sorgulanır. Temel tanısal testleri rutin kan tetkikleri, temel teneffüs işlev testleri ve akciğer grafisi olarak sıralanabilir.
- Sağlıksızların hikaye ve temel testlerinden yola çıkarak ileri incelemeler yapılabilir. Örneğin alerjik sağlıksızlıklardan kuşkulanıldığında alerji deri testleri, kanda eozinofil sayımı, kanda total ve spesifik IgE ölçümleri, bronş provakasyon testleri yapılabilmektedir.
- İnfeksiyöz sağlıksızlıkların teşhisinde sıklıkla balgam incelemesine başvurulur. Temel teneffüs işlev testleri, difüzyon kapasitesi ölçümü, 6 dakika yürüme testi, shuttle testi, total akciğer kapasitesi değerlendirmesi (platismografi) yapılabilen işlevsel testlerdir.
- Gerekli görülen hallerde akciğer endoskopisi (bronkoskopi) süreci Göğüs Sağlıksızlıkları uzmanlarınca uygulanabilir. Ayrıyeten bronkoskopi süreci sırasında ultrasonografi rehberliği kullanılarak yapılan EBUS (endobronşial ultrasonografi) seçili merkezlerde özelleşmiş göğüs sağlıksızlıkları uzmanlarınca uygulanabilir.
- Akciğerlerin ayrıntılı radyolojik incelemesi için toraks bilgisayarlı tomografisi sıklıkla başvurulan bir görüntüleme metodudur. Akciğerleri göstermede tomografi, manyetik rezonans görüntülemeden daha sık kullanılan bir metot olsa da nadiren MR kullanılabilir.
- Kanser kuşkusu olan sağlıksızlarda PET-BT başvurulan ayrıca bir görüntüleme usulüdür. Uykuda teneffüs bozuklukları düşünülen sağlıksızlara uyku testi (polisomnografi) yapılabilmektedir. Akciğerde sıvı toplanması durumlarında tanısal ve tedavi hedefli torasentez (sıvı alınması) süreci yapılabilmektedir.
- Ayrıyeten öteki uzmalık alanları ile ortaklaşa bedellendirilen pek çok sağlıksızlık için de koordineli olarak yürütülen tanısal testler bulunmaktadır. Örneğin teneffüs derdine neden olan akciğer embolisi, pulmoner hipertansiyon üzere durumlarda Kardiyoloji, romatizmal sağlıksızlıkların akciğer tutulumları, sarkoidoz gibisi sağlıksızlıklarda Romatoloji bilim kolları ile birlikte çalışılmaktadır.
Uzm. Dr. Aysu Sinem Koç
