Ergenlerde sıhhatsiz beslenme okullarda zorbalık riskini arttırıyor

Çocuklarının sağlıklı beslenmesi her ebeveynin hayali. Fakat, sonuç her vakit istenildiği üzere olamayabiliyor. Çocuklar ve ergenler sağlıklı yiyeceklerin yanı sıra abur-cubur ve fast food yiyeceklere yönelebiliyor. Araştırmacılar, beslenmenin fizikî olduğu kadar ruh sıhhati üzerinde de tesirleri olduğunu söylüyor. İstinye Üniversitesi (İSÜ), Sıhhat Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aliye Özenoğlu, bilhassa ergenlerde sıhhatsiz beslenmenin okullardaki zorbalık riskini arttırabileceğine dikkat çekiyor. “Araştırmalar ergenlerin beslenme üslubunun akran zorbalığı ve öfke denetimleri üzerinde değerli bir tesiri olduğunu gösteriyor” diyen Özenoğlu, abur-cubur besinlerin çocuk ve ergenlerde psikiyatrik dert ve şiddet davranışlarını artırabileceği konusunda aileleri uyarıyor.

Öfke gerekli bir duygudur

Öfkenin gerekli bir his olduğunu belirten Prof. Dr. Özenoğlu, şunları söylüyor:

“Ergenlik devri, fizikî değişim kadar duygusal manada da süratli değişimlerin yaşandığı bir gelişim evresidir. Ergenlerin vücudundaki ve etrafındaki değişimleri kendi iç dünyasında algılaması, yorumlaması ve reaksiyonları farklılık gösteriyor. Her yaş kümesinde olduğu üzere ergenlerin de duygusal reaksiyonlarını tabir etme yollarından birisi öfkedir. Öfke, çeşitli durumlara reaksiyon olarak ortaya çıkan olağan, sağlıklı ve ömrün sürdürülmesi için gerekli bir histir. Ergenin öfke tabir üslubunu belirleyen faktörler ortasında sıhhat durumu, cinsiyet, okul başarısı, aile ve arkadaş münasebetleri sayılabilir. Öfkenin uygun yollarla söz edilememesi, ergende şiddet davranışlarına ve bunun sonucunda fizikî, ruhsal ve toplumsal meselelere neden olabilir. Bunun yanında, tüketilen besinlerin beden için metabolik yakıt sağlamakla birlikte zihin ve bilişin de dâhil olduğu birçok beyin işlevlerini etkilediğini biliyoruz. Besinler hem fizikî hem de duygusal uygunluk haline katkıda bulunabilir. Çalışmalar, şeker ekli içecekler, tatlılar, çikolata, tuzlu atıştırmalıklar ve fast food üzere sıhhatsiz yiyeceklerin çok tüketiminin mental sıhhat ve davranışsal sıkıntılar istikametinden yüksek risk ile alakalı olduğunu gösteriyor. Bundan öbür, çay, kahve, çikolata, kola ve kimi gazlı içeceklerde bulunan kafeinin, merkezi hudut sistemini üzerine uyarıcı bir tesire sahip olduğu biliniyor. Kafeinin fazla ölçülerde tüketilmesinin uyku bozukluğu, sonluluk, telaş, panik atak ve korkuya neden olduğu, çok dozlarda ise istemsiz kasılmaların görülebileceği belirtiliyor.”

Okullarda zorbalık giderek artıyor

Okullarda zorbalığın giderek arttığını belirten Özenoğlu, şöyle devam ediyor:

“Çalışmalar, son 25-30 yıldır zorbalık ve zorbalığa kurban olmanın okullarda giderek artış gösteren değerli bir sorun olduğunu ortaya koyuyor. Zorbalık mağdurları ekseriyetle saldırganlığa reaksiyon göstermezler, öz itimatları düşük ve reddedilme korkusu yaşarlar. Zorbalar ise, küme başkanı olma eğilimindedirler, ekseriyetle okuldan hoşnutsuzdur, sınıf arkadaşlarına karşı negatif ve kışkırtıcıdırlar. Lise ve dengi okullarda okuyan öğrencilerle yaptığımız bir araştırma beslenme ve zorbalık ortasında bir irtibat olduğunu ortaya koydu. Ayrıyeten, şekerleme-pastane eserleri üzere abur-cubur besinlerin tüketimi ile şiddet davranışları (fiziksel akın, zorbalık, kurban olma) ortasında da manalı bağlar saptandı. Çalışmamız bulguları, öteki çalışmalarla birlikte yorumlandığında sıhhatsiz besinlerin tüketimindeki artışın akıl sıhhati meseleleri görülme olasılığında da artışla bağlı olduğu sonucuna varıldı.”

Kahvaltının atlanmamasına dikkat edin

“Beslenme alışkanlığının sağlıklı tarafta değiştirilmesi, akıl sıhhati sıkıntılarının önlenmesinde tesirli bir yaklaşım olabilir” diyen Özenoğlu, kahvaltı konusunun da ehemmiyetine değinerek şunları söylüyor:

“Kahvaltı atlama fizikî ve ruhsal olumsuz sonuçları âlâ bilinen bir sıhhat sıkıntısıdır. Kahvaltı atlama çocuklar ve ergenler ortasında giderek yaygın hale geldi. Birçok araştırma ergenlerde kahvaltı atlamanın sigara kullanımı, sık alkol tüketimi, esrar kullanımı, seyrek idman ve davranış bozuklukları üzere çeşitli riskli sıhhat davranışları ile bağlantılı olduğunu gösterdi. Başka taraftan, kahvaltının atlanması okulda zorbalığa maruz kalmanın muhtemel bir işareti olabilir. Ailelere bu bahiste farkındalık kazandırılması, kahvaltıyı atlayan çocuklarının daha yakından izlenmesine ve yardım edilmesine imkan sağlayabilir. Depresyon ve kahvaltının atlanması birtakım çocuklarda zorbalık mağduriyetinden daha önemli yeme davranışı bozukluklarının gelişmesine neden olabilir. Öteki taraftan sistemli ve besleyici bir kahvaltı ergenin okuldaki akademik muvaffakiyetinde da değerli bir ögedir.”