Travma sonrası gerilim bozukluğu ve bilişsel davranışçı terapi

Travma

Avusturyalı bir psikanalist olan Otto Rank, teorisinde doğumu insanın yaşadığı birinci travma olarak değerlendiriyordu. İnsanın ömür macerasının daha birinci saniyelerinde bile deneyimlediği, ileriki yaşlarında da maruz kalması beklenen olan ve bireyde kimi kalıcı izler bırakabilecek potansiyelde olan ‘‘travma’’ olarak isimlendirdiğimiz yaşantıları bu yazımızda biraz daha yakından inceleyelim.

DSM-5’te travma, gerçek bir mevt yahut mevt tehdidi, önemli yaralanma yahut cinsel şiddete maruz kalma olarak tanımlanmıştır. Şahısta olumsuz tesir bırakan bu tecrübeler zelzele, sel üzere doğal afetler yahut savaş, şiddet, taciz, tecavüz üzere insan tabanlı faktörlerden kaynaklanabilmektedir.

Travma olarak isimlendirdiğimiz bu yaşantılarda genelde insan canlısının en bilmediği, tahminen de bu yüzden en çok korktuğu vefat ve vefata yakın tecrübelerin kelam konusu olduğu açıkça ortadadır. Bu nedenledir ki bireyi ve varoluşunu derinden etkileyen bu cins olaylar sonucunda çoğumuz çeşitli gerilim belirtileri gösteririz. Açıkçası bu olağandır. Zira olağan olaylara olağan reaksiyonlar vermek kadar, olağandışı olaylara da olağandışı reaksiyonlar vermek son derece doğaldır. Ancak her insanın nasıl öfke eşiği tıpkı değilse gerilim eşiği de birebir değildir. Bu nedenle kelam konusu olay/olaylar kimilerimiz için önemli manada zedeleyici olabilmektedir. Olaydan uzun bir müddet geçmesine karşın kişin hisleri birebir tazelikte bulunabilir, günlük ömrünü, ailesini, işini ve ilgilerini derinden etkileyecek noktalara gelebilmektedir.

Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu (TSSB)

TSSB, kişinin çok travmatik bir stresörle müsabakasından ya da duymasından sonra, olayların şahsa badire veren bir biçimde yine yaşanması, kaçınma davranışı gösterme, duygulanımda küntlük ile birlikte otonomik, disforik ve bilişsel bulguların değişik derecelerde bulunması ile karakterize bir ruhsal bozukluktur (İzci, F., & Ünveren, G.,2017).

Travmanın kişiyi artık klinik bir tabloya taşıdığı bu bozukluğun, travmaya karşı verilen bir olağan bir reaksiyondan nasıl ayrıştığını öğrenmek ismine bu bozukluğun semptomlarına biraz göz atalım.

• Olayla ilgili anıların rahatsız edici biçimde sık sık hatırlanması
• Kolay irkilme
• Uykusuzluk
• Kabuslar
• Çabuk sonlanma
• Gelecekle ilgili plan yapamama
• Daima olarak olayın tekrarlanacağı korkusu, diken üstünde hissetme
• Olayı hatırlatan durumlardan kaçınma

BDT ve TSSB

Bilişsel Davranışçı çerçeveden bakıldığında TSSB’nin, kişinin var olan şemaları ile
tehdit edici olay sırasındaki algısını örtüştürme ve travmaya bağlı gelişen uyarılma ile kişinin bunu olağan seviyede tutma isteği ortasındaki çatışmadan kaynaklandığı söylenebilmektedir. Ayrıyeten TSSB’ nin bilgi işlemedeki kusurdan kaynaklandığı belirtilmektedir (İzci, F., & Ünveren, G.,2017).

Bilişsel Davranışçı Terapi ile esas kullanılan üç terapi tekniğini ve hedeflerini inceleyelim (İzci, F., & Ünveren, G.,2017).

Uzun Vadeli Maruziyet: Endişelerle yüzleşmenin ve bunları denetim etmeyi öğrenmenin ehemmiyetini vurgulayarak, yaşanan travmayla inançlı halde yüzleşmeyi maksatlar.
Bilişsel Yine Yapılandırma: Kimi olgular olayları olduğundan farklı hatırlayabilirler, gerçekçi olmasa da suçluluk-utanç hissedebilirler. Amaç, makus anıların mantıklı hale
getirilmesi, istismar olayına gerçekçi bir bakış açısı sağlamaktır.
Gerilimle Başa Çıkma Sistemleri: Bu uygulama ile anksiyetenin nasıl azaltılabileceğinin öğretilebilir olduğu söylenir. Emel, sağlıksıznın anılara sağlıklı bakabilmesini sağlamaktır

BDT’nin Etkililiği

Bilişsel Davranışçı Kuramın bilimselliği, deneye ve ispata dayalılığı son derece önemsediği için artık de BDT’nin TSSB tedavisinde etkililiği konusunda yapılan birçok çalışmayı gözden geçiren bir makaleden elde edilen bulguları inceleyelim. (KARAKAYA, I. (2014).

Travma Odaklı-BDT’ye sertralin ve plesabonun eklendiği iki kümenin karşılaştırıldığı çalışmada, iki kümede da TSSB, depresyon, tasa belirtilerinde bariz düzelme bildirilmiştir.

Tüm çalışmalarda tedavi kümesinin denetim kümesine nazaran TSSB, depresyon ve korku belirtilerinde istatistiksel olarak manalı seviyede bir güzelleşme olduğu bildirilmiştir. Bu belirti kümelerine ek olarak davranış sıkıntıları ve kişilerarası alakalarda de besbelli bir düzelme olduğu saptanmıştır.

Travma Odaklı-BDT’nin, destekleyici ve inanca dayalı bir yaklaşım olan Çocuk Merkezli Terapi tekniğiyle karşılaştırıldığı üç çalışma vardır. Bu modelin uygulandığı kümede TSSB, depresyon, telaş belirtileri, davranış problemleri ve cinsel istismarla ile bağlantılı utanç duygusu ve atıflarda ÇMT kümesine nazaran manalı seviyede azalma saptanmıştır.

Travma Odaklı-BDT’yi ruhsal eğitim alan denetim kümesi ile karşılaştırılan çalışmada, iki kümede da tedavi sonrası TSSB ve depresyon belirtilerinde düzgünleşme bildirilmiştir. Ferdî olarak Travma Odaklı-BDT kümesinde TSSB ve patolojik yas belirtilerinde güzelleşmenin daha besbelli olduğu bulunmuştur.

Please follow and like us: