HPV İle İlgili Genel Bilgiler
HPV, Human Papilloma Virus, şimdiye kadar 200 den fazla tipi saptanan insan epiteline yerleşen bir virus ailesidir. Yalnızca insanları enfekte edebildiği için isminde “Human” vardır.
Düşük riskli tipleri (HPV Tip 1,2,4 gibi) el ve ayaklarda siğillere, yeniden düşük riskli öbür tipleri (HPV tip 6 ve 11) genital bölgede siğillere neden olurken yüksek riskli tipleri (HPV 16, 18, 31, 33, 35 gibi) rahim ağzında preinvaziv lezyonlara ve rahim ağzı kanserine neden olabilmektedir.
Tüm dünyada HPV enfeksiyonu cinsel yolla bulaşan sağlıksızlıklar ortasında birinci sıradadır. Tüm cinsel yolla bulaşan sağlıksızlıklar üzere HPV enfeksiyonu da 18-30 yaşlar ortasında pik yapar. Partner sayısı arttıkça HPV enfeksiyonu görülme ihtimali de artmaktadır.
Genital Siğiller
Genital siğilin en sık görüldüğü yaş aralığı 20-24 yaştır. Genital siğillerin %90’ından sorumlu olan HPV tipi 6 ve 11’dir. Genital siğiller kanser riskini artırmamakla birlikte siğile neden olan düşük riskli HPV enfeksiyonunun yanında yüksek riskli tiplerin de olabilme ihtimaline karşı rahim ağzında preinvaziv ve invaziv lezyon varlığı tarafından denetim edilmelidir.
HPV Enfeksiyonu ve Rahim Ağzı Kanseri
Rahim ağzı kanserlerinin %90’ından fazlası HPV enfeksiyonu alakalıdır. En sık birlikte görülen HPV tipleri tip 16, 18, 31, 33, 45, 52 ve 58’dir. Sigara kullanımı, çoklu partnere sahip olmak, bağışıklığın bozulması üzere sebepler HPV enfeksiyonu ve HPV persistansını artırarak rahim ağzı kanseri için risk artışına neden olur.
HPV enfeksiyonu rahim ağzı kanserinin dışında anal kanserler, orofaringeal kanserler ve baş-boyun kanserleri ile de alakalıdır.
HPV’nin Bulaşma Yolları
HPV, çabucak ebediyen insan cildinde canlı olarak bulunabildiği için en sık cilt teması ile bulaşmaktadır. Genital HPV’nin en sık bulaş yolu cinsel temastır. En sık olarak yakın cilt teması ile bulaşsa da HPV, dış ortamda makul bir müddet canlı kalabilmektedir. Ayrıyeten HPV, sık kullanılan dezenfektanlara (Glutaraldehit, etanol, izopropil alkol gibi) karşı da canlı kalmayı başarabilmektedir.
Genital organlara temas eden eşyaların ve giyisilerin ortak kullanımı sonucunda da bulaş olabilmektedir. Hatta küçük çocuk ve bebeklerde görülen genital HPV enfeksiyonunda en sık etken bekım veren ebeveynlerin elleri yoluyla oluşan virus bulaşıdır.
Diğer bir durum da gebelik sürecinde annede etkin genital HPV enfeksiyonu varlığı olağan doğum sonrasında bebeğin ses tellerinde siğil oluşumuna neden olabilmektedir. Bu nedenle etkin genital HPV enfeksiyonu olan hamilelerde sezaryen ile doğum tercih edilebilir.
HPV Enfeksiyonunun Doğal Seyri
HPV enfeksiyonu sonrası hiçbir müdahale gerektirmeden 1 yıl içerisinde %80 sağlıksızda, 2 yıl içerisinde de %90 sağlıksızda enfeksiyon ortadan kalkmaktadır. Bu sağlıksızların %8-9’unda enfeksiyon 2 yıldan uzun müddet sebat etmektedir ve tüm sağlıksızların %1’inden azında yıllar içerisinde invaziv rahim ağzı kanseri oluşmaktadır.
HPV enfeksiyonundan sonra enfeksiyonun güzelleştiği şahısların lakin yarısında enfekte eden virus tipine karşı kalıcı bağışıklık oluşmaktadır. Bu da birebir virus tipiyle tekrar enfekte olunabileceğini gösterir. Bunun yanında oluşan bağışıklık HPV tipine hastır ve başka HPV tiplerine karşı muhafaza sağlamamaktadır. Bu durum HPV aşısının ehemmiyetini bir defa daha göstermektedir. HPV aşısı sonucu oluşan antikorlar, aşının içerdiği HPV tiplerine karşı tam ve kalıcı muhafaza sağlamaktadır.
Yüksek Riskli HPV Rahim Ağzı Kanserine Nasıl Neden Olur?
Yüksek riskli HPV tiplerinin düşük riskli tiplerden en değerli farkı enfekte ettiği hücreye genetik olarak kaynaşması ve hücrenin DNA’sını değiştirebilme kabiliyetidir. Düşük riskli HPV enfeksiyonunda bu durum gözlenmez.
HPV’nin enfekte ettiği hücrenin DNA’sı ile birleşmesi hem enfeksiyonun kalıcı olmasına neden olur, hem de bağışıklık sisteminden kaçmasını sağlar.
Hücre DNA’sına yerleşen HPV DNA’sı birtakım proteinler sentezlenmesini sağlar. Bu proteinlerden iki tanesi hücrenin kanserle savaşan sistemini (tumor supressor) bozarak tümöral gelişime neden olur.
HPV’nin kalıcı enfeksiyona neden olma ihtimalini artıran birtakım faktörler vardır, bunlar:
-
Yüksek riskli HPV ile enfekte olmak
-
Sigara kullanımı
- Bağışıklık sistemini zayıflatan durumlarr
-
İmmunsupresan ilaç kullanımı (steroid vs)
-
Organ nakli sağlıksızları (böbrek nakli, karaciğer nakli vs)
-
Edinilmiş immun yetmezlik (HIV-AIDS)
-
Ailesel immun yetmezlik sendromları
-
-
İleri yaş (30 yaş üzerinde HPV persistansı durumunda
-
Çok partnerli yaşam
-
İlk cinsel münasebet yaşının 21’in altında olması
HPV Enfeksiyonunun ve Genital Siğillerin Günlük Yaşama Etkileri
18-45 yaş ortası bayanlarda en sık cinsel yolla bulaşan enfeksiyon HPV’dir. Ayrıyeten bu yaş kümesinde en sık karşılaşılan genital lezyonlar genital siğillerdir. Genital siğiller her ne kadar önemli bir sıhhat sorunu oluşturmada bile sağlıksızlarda önemli ruhsal ve toplumsal tesirlere neden olmaktadır.
Genital siğil varlığı elbet ki cinsel ömrü olumsuz etkilemektedir. Cinsel bağlantı ile siğillerin bulaşma korkusu eşlerde cinsel isteği azaltabilmektedir. Sağlıksızlığın toplum tarafından yalnızca cinsel yol ile bulaşabilir biçimindeki algısı, cinsel aktivitenin bir tabu olarak görülmesine neden olmaktadır. Dolayısı ile genital siğil varlığı şahısların cinsel ömrünü olumsuz etkilemektedir. Cinsel birliktelik sırasında kondom üzere bariyer metotların kullanımı hem genital siğil bulaşını hem de yüksek riskli HPV enfeksiyon oranlarını azaltmaktadır.
HPV’nin genital siğil dışında neden olduğu öbür leztonlar servikal intraepitelyal lezyonlardır (SIL) ve bunlardan yüksek derece olanlarının (HSIL ya da CIN3) kansere ilerleme riski vardır.
HPV ile ilgili öteki bir toplumsal durum ise rahim ağzı kanseri taramasında kullanılan HPV DNA tetkikinin müspet çıkması durumunda çiftler ortasında huzursuzluk ve kaygı oluşabilmektedir.
Günümüzde girerek yaygınlaşan HPV aşıları sayesinde aşılanmış bireylerde hem genital siğillerin hem de SIL lezyonlarının görülme riski neredeyse tama yakın azalmaktadır.
HPV Testleri
Gelişmiş ülkelerle birlikte bizim ülkemizde de rahim ağzı kanseri taramasında HPV testleri kullanılmaktadır. HPV testinin kullanılmasının temel emeli bireyde rahim ağzı kanseri ile bağlı yüksek riskli HPV tiplerinin varlığını belirlemektir.
Mevcut rahim ağzı kanseri tarama programına nazaran 30 yaşından itibaren her bayana HPV DNA ve smear testi 5 yıl aralıklarla önerilmektedir. Alınan testlerden rastgele birisinde anormallik olması durumunda hekiminiz size uygun tedavi planını sunmalıdır.
Piyasada mevcut onlarca farklı HPV test kiti bulunmaktadır. HPV testi yapılırken en kıymetli nokta kalite denetimi yapılmış sağlam test kitlerinin kullanılmasıdır.
HPV Aşıları
Rahim ağzı kanserinin en sık sebebi yüksek riskli HPV enfeksiyonunun rahim ağzında uzun vadeli kalmasıdır. Rahim ağzı kanseri ile en sık ilişkilendirilen HPV tipleri HPV 16, 18, 31, 33, 45, 52 ve 58 dir. Yüksek riskli HPV tiplerinin neden olduğu başka kanser tipleri ise anal kanserler, ağız, dudak ve lisan kökü kanserleri, baş-boyun kanserleridir. HPV aşıları rahim ağzı kanserinin yanında bu kanserler için de yüksek oranda koruyuculuk sağlamaktadır.
Günümüzde kullanılan HPV aşılarında canlı virus bulunmaz, sadece virusun dış kapsid proteini bulunmaktadır. Bu nedenle HPV aşısı viral enfeksiyon riski taşımaz. Aşılama sonrası aşının içerdiği HPV tiplerine karşı yüksek oranda ve uzun müddetli bağışıklık elde edilmektedir.
Türkiye’de günümüzde sırf dörtlü aşı olarak tabir edilen Quadrivalan HPV aşısı mevcuttur. Genital siğillere neden olan en sık HPV tiplerinden 6 ve 11’in yanında rahim ağzı kanserine neden olan en sık yüksek riskli tiplerden HPV Tip 16, 18’e karşı bağışıklık oluşturmaktadır. Türkiyede ruhsatlandırılmış fakat şimdi satışına başlanmamış öteki aşı ise dokuzlu aşı olarak bilinen Nonavalan HPV aşısıdır. Bu aşı da içeriğindeki HPV Tip 6, 11, 16,18’in yanında Tip 31, 33, 45, 52 ve 58’e karşı da bağışıklık sağlar.
HPV aşısı ülkemizde ulusal aşı takvimine girmemiştir şimdi. Tavsiye edilen uygulama yaşı 9-14 yaş ortasındaki kız ve erkek çocuklardır. 9-14 yaş ortasındaki çocuklarda 0 ve 6. ay olmak üzere 2 doz aşı kâfi bağışıklığı oluşturduğundan bu yaş kümesinde iki doz aşı önerilmektedir. 15 yaş ve üzerindeki bireylerde ise 0, 1 ya da 2. ay ve 6. ay olmak üzere 3 doz aşılama önerilmektedir. Son yıllarda yapılan çalışmalarda bilhassa 26 yaşına kadar da 2 doz aşının kâfi olabileceği gösterilmiştir.
Piyasadaki mevcut aşılar içerdikleri HPV tiplerine karşı yüksek oranda ve uzun periyodik bağışıklık oluşturmaktadır. HPV aşısının ulusal aşı programına alan ülkelerde aşı yapılan bireylerde genital siğil görülme sıklığı tama yakın oranda azalmıştır.
HPV aşılarının yan tesir profili, öteki çocukluk çağı aşılarından farklı değildir. Hatta canlı virus içermemesi nedeni ve viral enfeksiyona sebep olmaması nedeniyle canlı virus aşılarından daha inançlı olarak kabul edilebilir. Dünya sıhhat örgütü HPV aşılarının fayda-zarar oranının katiyen yarar lehine olduğunu duyurmuştur. Mevcut olan HPV aşılarının tamamı tüm güvenlik ve güvenilirlik testlerinden muvaffakiyet ile geçmiştir ve yaklaşık 15 yıldır kullanımdadır.
HPV aşıları gebelikte kullanıldığında bebeğe ya da anneye ziyan verdiğine dair ispat yoktur. Hamile olduğunu bilmeden HPV aşısı yapılan bayanların gebelikleri ve bebekleri takip edildiğinde toplumdan farklı seviyede olumsuz tesirler görülmemiştir. Buna karşın gebelik sırasında HPV aşılamasına başlanması önerilmemektedir. HPV aşılanmasına başladıktan sonra hamile kalındığında ise kalan aşı dozlarının doğumdan sonraya ertelenmesi önerilir.
