His, niyet ve davranışlar hayatımızda epey iç içe geçmiş üç farklı kavramdır. Birçok kişi his ve kanılarını birbirinden ayırt etmekte zahmet çeker ama beynimizin eseri olan bu iki kavramı birbirinden ayırt edebilmek için kimi ipuçları vardır. Evvel his ve niyetin manasını genel çizgileriyle açıklayıp daha sonra bu ipuçlarından kelam etmeye ne dersiniz?
Hissin herkes tarafından kabul görmüş bir tarifi yoktur. Tüm bilim insanları ve sanatkarlar duyguyu kendi alanları çerçevesinde incelemektedir. Carl Gustav Jung’un ”Duygusuz karanlığı aydınlatamayız ve bitkinliği harekete çeviremeyiz.” kelamı hislere karşı ortak kanıyı takviyeler niteliktedir. Zira, hisleri yaşayabilmek insanın sahip olduğu en değerli özelliklerinden birisidir. Hislerin olmadığı bir ömür düşünebilir misiniz?
İnsan hayatı boyunca birçok olay ile karşılaşır, karşılaştığı olayları kendisine nazaran kıymetlendirir ve yorumlar. Bu noktada iç dünyamızın aynası olan hisler devreye girer. Unutmamalıyız ki, insan hiçbir vakit tek bir his yaşamaz. Hissedilenler her vakit birden fazla hissin eseridir. Hatta bazen birbirine çok zıt hisleri bile tıpkı anda deneyimleyebiliriz. İşte yaşadığımız bu hisler niyetimizi belirler ve fikirlerimiz de davranışımızı. Ve tıpkı vakitte oluşturduğumuz niyet var olan olumlu ya da olumsuz hissimizi daha çok belirginleştirir.
Hislerimizi ana sınırlarıyla negatif ve olumlu olmak üzere ayırırsak; heyecan, memnunluk, sevinç, optimistlik üzere hisler olumlu hisler, ıstırap, kaygı, kızgınlık, öfke şiddet, kıskançlık üzere duygularsa negatif hisler olarak tanımlanabilir. Yani, kendimize nasıl hissettiğimizi sorduğumuzda aldığımız yanıt bize hissimizi verir. Lakin kanılar başı-sonu aşikâr cümleler halinde tabir edilir.
Gelin bir alıştırma yapalım; Eşinizin her akşam birebir saatlerde meskene döndüğünü düşünün. Bir akşam eşinizin genelde konutta olduğu saatin üzerinden bir saat geçtiğini fark ediyorsunuz. Telefon ediyorsunuz lakin eşinizin telefonu kapalı. Artık kanılarımızı ve hislerimizi yazalım.
Kanılarımız:
”Kesin başına bir şey geldi.”
”Kaç sefer söyledim beni merakta bırakma diye,yine ne işler peşinde bu adam!”
”Kesin tekrar arkadaşlarıyla maça gitti. Artık bütün vaktini arkadaşlarına ayırır oldu!”
Sırayla hislerimiz:
Telaş,korku
Telaş,öfke
Öfke,kıskançlık
halinde olabilir.
İşte his ve niyetlerimizi bu örnekte farklı perspektiflerden net bir biçimde görmemiz mümkün. Artık diğer bir formda deneyelim; Örneğin; çok eski ve sevdiğiniz bir arkadaşınızın yıllar sonra doğum günü dileklerini yazdığı bir bildiri alıyorsunuz. “Canım arkadaşım ortadan o kadar vakit geçmesine karşın doğum günümü unutmamış.” Üstteki cümle bizim hissimiz mudur yoksa fikrimiz midir? Gerçek varsayım ettiniz! Fikrimizdir. Pekala burada nasıl hisler deneyimlemiş olabiliriz? Memnunluk Sevinç…
Artık olumsuz hislere bir örnek verelim; Yarın tezinizi teslim edeceğinizi hayal edin ve şimdi tezinizin gereğince yeterli olduğunu düşünmüyorsunuz. Niyetimiz: Yarın tezimi teslim edeceğim lakin her zamanki üzere bunu da beceremedim! Artık kendinize şunu sorun; Sahiden şimdiye kadar başarabildiğiniz hiçbir şey yok mu? bu soruyu yanıtladığınızda çok genelleme yaptığınızı fark edeceksiniz.
Artık kendinize sorun; “Bu durum benim için neden kıymetli?”
Cevabınız muhtemelen: “Tezimi âlâ bir formda teslim edemezsem düşük not alırım.” olacaktır.
Kendinize tekrar sorun: “Bu durum benim için neden değerli?”
Cevabınız muhtemelen: “Düşük not alırsam ortalamam düşer.” olacaktır.
Diyelim ki belirli bir yerde yüksek lisans yapma hayaliniz var ve ortalamanız düştüğünde bu hayalinizden uzaklaşıyorsunuz.
Artık tekrar sorun; “Bu durum benim için neden kıymetli?”
Cevabınız muhtemelen: ” … Üniversitesi’nde yüksek lisans yapamam.” olacaktır.
Artık tekrar sorun; “Bu durum benim için neden kıymetli?”
Cevabınız muhtemelen: “Hayalimi gerçekleştirememiş olurum.” olacaktır.
Artık tekrar sorun; “Bu durum benim için neden kıymetli?”
Şayet artık ’’Bu durum benim için neden değerli?’’ sorusuna verebileceğiniz bir cevap kalmadıysa, kendinize şu soruyu sorun: “Hayalimi gerçekleştirememe konusunda ne hissediyorum?’’ Yanıtınız; hüzün, ümitsizlik, mutsuzluk, üzüntü vs… olabilir.
İşte bu halde his ve niyetlerinizi çözümleyebilirsiniz. Bazen bilgileri çarpıtma, hayatımızdaki olumluları yok sayma, olayları abartma, çok genelleme, ferdileştirme, ya daima ya hiç biçiminde düşünme, zihin okuma üzere niyet yanlışlarınızı fark edebilirsiniz. Bu türlü vakitlerde fikrinizi destekleyen ve desteklemeyen “alternatif düşünceler” bulmaya çalışarak gerçekçi bir bakış açısı kazanıp bunun sonucunda daha sağlıklı davranışlarda bulunup hayatınızı daha yaşanılır kılabilirsiniz.
Sevgiyle kalın…
