Araştırmaya nazaran ömrü kısaltan besinler:
Sosisli sandviç 36 dakika
Double cheeseburger 8 dakika 8 saniye
Hamburger 10 dakika
Pizza 7 dakika 8 saniye
Bir bardak kola 12 dakika 30 saniye
Araştırmaya nazaran ömrü uzatan besinler:
Tavuk kanadı 3 dakika 30 saniye
Bir avuç fındık 26 dakika (soslu, tuzlu, kavrulmuş olmayan kuruyemiş)
Bir porsiyon somon 16 dakika
Avokado 2 dakika 8 saniye
Muz 13 dakika 30 saniye
Beslenme konusundaki teklifleriniz ve çalışmalarınızda tavsiye ettiğiniz beslenme tipi nedir?
Danışanlarıma önerdiğim diyet listelerinde doğala en yakın, işlenmiş eserlerden uzak, daha çok bitkisel, daha az hayvansal besinlerden oluşan bir beslenme tipi oluşturmaya ihtimam gösteriyorum. Bilim de bunu söylüyor zati. Bu beslenme formuyla diyabet, kanser, kalp ve damar üzere sağlıksızlıklardan korunabildiğimizi biliyoruz. Yasakların değil de istikrarın kelam konusu olduğu bir beslenme modeli uygulatmaya çalışıyorum. Mottom “Diyet yapmayın, sağlıklı beslenin”. Beslenme programlarını hazırlarken yaş, cinsiyet, kronik sağlıksızlıklar üzere ferdî farklılıklar dışında kişinin hayat biçimini da anlamaya çalışıyorum. Ekseriyetle birinci olarak “Bir gününüz nasıl geçiyor, bana biraz anlatır mısınız?” diye soruyorum. Diyet listesini, kahvaltı saatini ve öğün sayısını buna nazaran planlıyorum. Zira en harika diyet listesini de hazırlasanız kişi uygulayamadıktan sonra bir manası olmuyor. Örneğin; sabah 11.00’de uyanan birini, sabah 08.00’de kahvaltı etmeye zorlamıyorum. Beslenme programı kesinlikle ferdî olmalı ve uzman bir diyetisyen tarafından hazırlanmalı.
Amerika Michigan Üniversitesi’nde yapılan bu araştırmaya nazaran, besinlerin ömrü kısaltabildiği ve uzatabildiği belirlenmiş. Bu araştırma hakkında ne düşünüyorsunuz?
Besinlerin insan ömrüne ve hayat kalitesine tesiri katiyen var. Beslenme, fizikî aktivite ve gerilimli hayatla birlikte anılan en değerli çevresel bileşenlerden biri. Bunu en çok toplumsal müşahedeler yaparak fark ediyoruz. Örneğin Japonya hudutlarında yer alan Büyük Okyanus’taki Okinawa Adası’nda, dünyanın en uzun ömürlü insanları yaşıyor. Bu adadaki beslenme hali; renkli meyve ve sebzelerin her öğünde kullanıldığı, pişirme usulü olarak buharda ve haşlamanın tercih edildiği, kırmızı et yerine balık tüketildiği “Gökkuşağı Diyeti”.
Kırmızı meyve ve sebzelerin antioksidan özelliği vardır, kanserden koruduğu söylenir. Kızartma yerine buharda pişirmek hem besin içeriklerini korur hem de ziyanlı kanserojen bileşenlerin oluşumunu pürüzler. İşte bu ada topluluğu da beslenmede yanlışsız seçimler yapıyor, bu da haliyle ortalama hayat mühletini etkiliyor. Elhasıl Hipokrat’ın 2500 yıl evvel söylediği kelama geliyoruz: “Gıdalarınız ilacınız, ilacınız besinleriniz olsun.”
Araştırmada belirtilen müddetler tek bir seferlik besin tüketimi için mi geçerli, daima tüketim için mi?
Bu çalışmada, tam 5 bin 853 besin hususu hem insan sıhhatine tesirleri hem de ekolojik tesirleri göz önünde bulundurularak bir sıralamaya koyulmuş. HENI ismini verdikleri bir indeksle bu besinler, kazanılan yahut kaybedilen dakikalara çevrilmiş. Olumlu puanı olan besinler, kazanılan; olumsuz puanı olan besinler da kaybedilen dakika olarak hesaplanmış. Araştırmadan anladığımız kadarıyla bu dakikalar tek bir tüketim için geçerli. Yani siz bir tane hamburger yediğinizde bedeninize ne üzere bir yarar sağlıyor yahut ne kadar ziyan veriyorsunuz, bu hamburger üretiminde tabiata ne kadar karbon salınıyor ve ne kadar su kullanılıyor üzere ayrıntılar bir teraziye konuluyor.
Çalışmanın çarpıcı sonuçları var. Örneğin günlük beslenmenizin yalnızca yüzde 10’unu, işlenmiş et yahut sığır etinden; meyve ve zerzevat, fındık, baklagiller ve deniz eserlerine çevirdiğinizde, ömrünüz 48 dakika artıyor ve karbon ayak iziniz yüzde 33 azalıyor. Bu çalışma besinleri, sağlıklı yahut sıhhatsiz diye ayırırken yalnızca beşere değil tabiata verdiği ziyanları da göz önüne almamız gerektiğini söylüyor.
Fast food, yağlı yiyecekler, gazlı içecekler üzere besinlerin daima tüketmenin ziyanlı olduğunu artık herkes biliyor. Aslında bu araştırma sonucu da zerzevat meyve yüklü beslenmeyi öneriyor. Herkes için en sağlıklı beslenme tipi budur diyebilir miyiz?
Yeryüzünde fast food besinlerin düzgün geldiği bir insan yok. Bunlar herkes için ziyanlı. Kilo almaya çalışıyor olsanız bile bu besinleri yememelisiniz. Bu besinler lif içermiyor, bu yüzden kan şekerini süratlice yükselterek diyabete davetiye çıkarıyor. İçerdiği yüksek tuz nedeniyle kalp ve damar sağlıksızlıklarına, kansere yol açabiliyor. Dünya genelinde hayvansaldan bitkisele dönüş var. Ben bir diyetisyen olarak hem kendi beslenmemde hem de danışanlarımın beslenmesinde, haftada bir günün etsiz geçmesini öneriyorum. Elbette orantılı bir biçimde ete de müsaade var. Çoklukla zerzevat ve meyve yüklü, baklagiller ve kuruyemişlerle zenginleştirilmiş olan Akdeniz diyeti öneriyorum.
Türk mutfağından da örnekler verebilir misiniz bu hususta? En sakıncalı ve en sağlıklı besinlerimiz neler?
Türk mutfağı çok geniş bir besin çeşitliliğine sahip. Şunu net olarak söyleyebilirim ki sağlıklı beslenmeye karar vermiş birisi için Türk mutfağında sonsuz seçenek var. Coğrafik olarak şanslıyız, bir sürü zerzevat ve meyveye ulaşabiliyoruz. Hepsi de birbirinden kıymetli içeriklere sahip. Bana nazaran bir besini düşman ilan edip oburunu çok sağlıklı diye göklere çıkarmak yanlış. Değerli olan beslenmenizde dengeyi sağlayabilmek. Kendi beslenmemde de bunu sağlamaya çalışıyorum. Biz diyetisyenler de bayıla bayıla baklava börek yiyoruz. Her gün yemiyorsanız ve kronik bir sağlıksızlığınız da yoksa orta sıra “sağlıksız” kabul edilen besinleri yemenizde sakınca yok. Sağlıklı beslenmek demek, tatsız tuzsuz yemek yemek değil aslında. Türk mutfağında, hakikat baharatları hakikat biçimde kullanarak sağlıklı ve lezzetli yemekler yapabilirsiniz. Bana kalırsa Türk mutfağındaki en ziyanlı şey, pişirme metodu olan kızartma diyebiliriz.
