Bariz bir soruna sebep olan, vaktinizin boşa harcanmasına yol açan, kişinin günlük işlerini, mesleksel yahut eğitimle ilgili fonksiyonelliğini, genel toplumsal etkinliklerini ya da bağlantılarını kıymetli ölçüde bozan bir ruh sıhhati sorunudur.
OBSESİF KOMPULSİF BOZUKLUĞUN NEDENLERİ NELERDİR?
Nedenleri üzerinde birkaç varsayım şöyledir:
– Çocukluk Travmaları: Çocukluk çağı travmalarına (örneğin, cinsel istismar) maruz kalanlarda ileri ömürlerinde kıymetli bir gerilim yaşantısı akabinde OKB’nin ortaya çıkabilmesi erken çocukluk periyotlarının OKB gelişiminde kıymetli rol oynadığını göstermektedir.
– Genetik Sebepler: OKB sağlıksızlarının ebeveynlerinde ve yakın akrabalarında OKB görülmesi sağlıksızlığın genetik olduğu konusunda
– Serotonin Dengesizliği: Bedenimizdeki Serotonin düzeyinin dengesizliğinin de OKB gelişimini tetiklediği görülmektedir.
– Kişi Karakteri: Kuralcı, detaycı, mükemmeliyetçi ve titiz bireylerin OKB’ye yatkın olduğu görülmüştür.
OBSESİF KOMPULSİF BOZUKLUK NE SIKLIKLA GÖRÜLMEKTEDİR?
OKB evvelce az olarak görülen bir sağlıksızlık olarak kabul edilmesine rağmen son yıllarda yapılan araştırmalarda hiç de az olmadığı belirlenmiştir. Büyük toplum kesitlerinde yapılan araştırmalarda OKB’nin her 100 bireyden 2-3’ünde görüldüğü saptanmıştır.
OBSESİF KOMPULSİF BOZUKLUĞUN BELİRTİLERİ NELERDİR?
Obsesyon: Kişinin zihnine girmesine mahzur olamadığı, uzaklaştıramadığı niyetler ve dürtülerdir. Kişi tartından mantıksız olarak değerledirilse dahi düşünce ve huzursuzluğa neden olurlar.
1. Kuşku Obsesyonları: Bir hareketin yapılıp yapılmadığından emin olunmamasıdır. Ocağın altının açık bırakılıp bırakılmadığı, kapının kilitli olup olmadığı üzere durumlar.
2. Simetri Obsesyonları: Nesnelerin ve olayların muhakkak bir süzen ve biçimde olması yahut tam simetri içerisinde olmasını takıntı haline getirme durumudur.
3. Kirlenme Obsesyonları: Çeşitli yüzeylerden rastgele bir pislik yahut mikrop kapma telaşı ile nesnelere yahut bireylere dokunmama ve temas etmeme durumudur.
4. Cinsel Obsesyonlar: Kişi için çoğunlukla utanç verici ve kabul edilemez nitelikteki cinsel öğelerle ilgili kanılara sahip olma durumudur.
5. Dini içerikli obsesyonlar: Bilhassa dini inançları ağır yaşayan toplum bölümlerinde sık görülen bir obsesyon cinsidir. Kişi kendini inanç ve görüşlerine tam aksi bir biçimde ve çok ağır dert yaratacak biçimde dini içerikli takıntılı fikirleri düşünmek-ten alıkoyamaz.
Kompulsiyon: Genelde obsesyonların neden olduğu ağır badire ve huzursuzluğu azaltmak ya da ortadan kaldırmak için yinelenen davranış ve zihinsel fiillerdir.
1. Kuşku obsesyonu ve denetim kompulsiyonu: En sık görülen obsesyon ve kompulsi-yonlardandır. Kişi gaz ocağı, kapı, kilit üzere objelerin açık kalmış olabileceğinden, ütü vs. elektrikli aletlerin fişlerinin prizde takılı kalmış olabileceğinden kuşku duyar (Kuşku obsesyonu) ve emin olmak için tekrar tekrar denetim etme ihtiyacı duyar (Kontrol kompulsiyonu). Bu kuşku ve denetimler ömrün birçok alanında kendini gösterebilirler.
2. Sayma kompulsiyonları: Birtakım OKB’li sağlıksızlar rastgele bir günlük aktiviteyi muhakkak bir sayıya kadar saymadan yaparsa işinin rast gitmeyeceğini düşünerek sayma davranışında bulunurlar.
3. Biriktirme ve saklama kompulsiyonları: Sık görülen kompulsiyon çeşididir. Kişi “ileride gerekli olabilir” halinde bir niyet ile gerekli olmayacak eşyaları bile biriktirebilir / saklayabilir.
OKB NASIL TEDAVİ EDİLİR?
OKB günlük hayat etkinliklerini önemli olarak kısıtlayabilen, aile, meslek ve toplumsal ömürde kıymetli fonksiyon kayıplarına yol açan, ömür kalitesini düşüren bir sağlıksızlıktır. Kronikleşme yani müzmin hale gelme mümkünlüğünün yüksek olması tedavinin ehemmiyetini arttırmaktadır. Tedavide kullanılan birkaç formül bulunmaktadır.
1. Bilişsel-Davranışçı Tedavi
Obsesif sağlıksızlar tasa verici niyetler ile bu niyetlerden kaçarak ve kaçınarak başa çıkmaya çalışırlar. Ne var ki fikirlerden kaçmaya çalıştıkça bu fikirler daha da artmakta ve böylece kısır bir döngü oluşmaktadır. Davranış tedavilerinde maksat sağlıksızyı telaş veren ve telaş oluşturduğu için kaçma ve kaçınma davranışlarına neden olan niyetlerle [obsesyonlar] karşı karşıya getirmek ve bu karşılaştırmanın oluşturduğu korkuyu azaltmak için devreye giren tekrarlayıcı davranışları [kompulsiyonlar] engellemektir. Amaç rahatsızlık veren niyetin oluşturduğu korkuyu söndürmek ve alışma durumunun oluşmasını sağlamaktır. Bu formda yapılan tedaviye alıştırma tedavileri ismi verilir.
Bilişsel tedavilerde ise maksat rahatsız edici fikirlerin oluşturduğu sorumluluk algısını azaltmaktır. Sorumluluk biçiminde bir algılama olmadığında sağlıksızlar akla gelen rahatsızlık verici niyetleri yansızlaştırmak ve etkisiz kılmak için tekrarlayıcı davranışlar gösterme gereksinimi hissetmeyeceklerdir. Gaye kanıları gerçek üzere algılamayı azaltmaktır. Bu nedenle tedavide tehdit tehlike ve çok sorumluluk algılarının ne oranda gerçekçi olduğu ve hangi niyet yanılgıları sonucu abartılı tehdit ve tehlike algılarının ortaya çıktığı sıhhatsiz ile birlikte araştırılır. Bilişsel yanlışların belirlenmesinden sonra gereğince fonksiyonel olmayan bu niyetlerin daha gerçekçi ve fonksiyonel olanları ile yer değiştirmesi sağlanır. Niyetlerinin bir felaketle sonuçlanacağını düşünen sağlıksızlardan bu niyetleri durdurmak yerine bilhassa akla getirmeleri istenmekte ve akabinde korkulan sonuçların oluşmadığını görmeleri tedaviye ahenk sağlamakta değerli faydalar oluşturmaktadır.
Bilişsel ve davranışçı terapiler hem sağlıksızlığın tedavisinde hem de özelikle nükslerin önlenmesinde çok değerli bir yer tutmakta, tedavide bazen tek başlarına bazen de ilaç tedavileri ile birlikte kullanılabilmektedirler. Bilişsel davranışçı tedaviler tedavi seçenekleri ortasında en kıymetli yeri tutmaktadır.
2. Farmakolojik Tedavi
Bilhassa serotonin sistemi üzerinde tesirli olan ilaçlar OKB tedavisinde epey yaralı olmaktadır. Serotonin Geri Alım Engelleyiciler ismi verilen bu küme ilaçlar OKB tedavisinde yaygın ve başarılı formda kullanılmaktadır.
<br>
