Menisküs nedir ve ne işe fayda?
Artroskopik usuller olmadan evvel menisküslerin işe yaramaz artıklar olduğu düşünülürdü ve dizi ağrıyan her sağlıksızda menisküs yırtığı düşünülüp, ameliyat sırasında menisküsler çıkartılırdı. Fakat son yıllarda menisküslerin dizlerin olağan fonksiyonu için çok değerli vazifeleri olduğu anlaşıldı. İki kemik ortasında ( uyluk ve kaval kemiği) yerleşen menisküsler bir yastık üzere vazife yaparak eklem kıkırdağını olağandışı yüklenmelerden korurlar. Dize gelen yüklerin taşınması ve aktarılmasında çok değerlidirler. Ayrıyeten eklem yüzlerinin uyumluluğunu artırırlar ve eklem sıvısının eklem içi dolaşımına
katkıda bulunurlar. Menisküsler olmadığında diz eklemine gelen yükler direkt eklem kıkırdağına aktarılarak erken aşınmaya yani kireçlenmeye (osteoartrite) yol açarlar. Günümüzde menisküsleri korumak birinci öncelik haline gelmiştir.
Menisküs yırtıkları nasıl oluşur?
Gençlerde ve ileri yaştaki bireylerde menisküs yırtıklarının oluş biçimi farklıdır. Gençlerde, menisküsün yırtılması için travma gerekir. Bu çoklukla sabit ayak üzerinde dönme hareketi sırasında oluşur. Futbol, basketbol, kayak üzere sporlarda oluşan yırtıklar buna örnektir.Yıllar geçtikçe menisküsler sağlamlık ve esnekliklerini kaybederek bozulmaya başlarlar. Bozulan menisküsler çok daha kolay yırtılabilirler. İleri yaştaki bireylerde kolay bir çömelme yahut halıya takılma ile menisküs yırtıkları oluşabilir. Dış menisküs, iç menisküse nazaran daha hareketlidir, bu nedenle iç menisküs yırtıkları daha sık görülür. Ender de olsa, menisküslerde doğuştan biçim bozuklukları olabilir. Bu tip menisküsler yırtılmaya daha müsaittir ve çocuk yaşlarda bile belirti verebilir.
Menisküs yırtıklarının belirtileri nelerdir?
Menisküs yırtıkları oluşurken sağlıksızlar ekseriyetle ani bir ağrı batma ya da yırtılma hissederler. Yırtılan menisküsün hangisi olduğuna bağlı olarak ağrı dizin iç ya da dış kısmında daha barizdir. Birkaç saat içinde dizin içinde sıvı yahut kan toplanmasına bağlı olarak diz ekleminde şişlik ortaya çıkar. Genellikle
yaralanan dizin üzerine basmak mümkündür lakin topallama vardır ve atletler çoklukla sporu bırakmak zorunda kalırlar. Yaralanma şiddetli ise menisküs yırtıklarına diz ekleminin çapraz ya da yan bağlarının kopmaları da eşlik edebilir. Bu durumda dizde emniyetsizlik ve boşluk hissi üzere belirtiler de ortaya çıkabilir. Bazen yırtılan menisküs modülü, diz eklemini oluşturan kemiklerin ortasında sıkışarak diz hareketini maniler. Kilitli diz olarak bilinen bu durumda erken periyotta cerrahi tedavi yapılması gerekir.
Zaman geçtikçe dizdeki yaygın ağrı azalarak ilgili menisküsün üzerinde noktasal hale gelir. Ağrı bilhassa ani dönüşlerde ve çömelme sırasında ortaya çıkar. Yırtık menisküs kesimleri eklem yüzleri ortasına girerek dizde takılma ve kilitlenme üzere belirtilere yol açabilir. Bu beraberinde daha evvelden dizde olmayan kıtırtı gibisi seslere de yol açabilir.
Menisküs yırtıklarında teşhis nasıl konulur?
Doktorunuzun menisküs yırtığı teşhisine ulaşması için evvel olayın oluş halini anlatmanızı isteyecektir. Daha sonra dizinizi muayene ederek menisküs yırtığı bulgularını araştırır. Bu sırada yan ve çapraz bağlarınızı da muayene eder. Düzgün bir öykü ve fizik muayene sonrasında menisküs yırtığı tanısı büyük
ölçüde ortaya çıkar. Dizinizdeki aşınma-eskimenin ölçüsünü pahalandırmak ve kemik yapılarda öteki bir sorun olup olmadığını anlamak için hekiminiz röntgen grafileri isteyebilir. Menisküs yırtıklarının teşhisini doğrulamak için son yıllarda en sağlam usul diz ekleminin manyetik rezonans görüntülemesidir (MRG).
MRG’nin menisküs yırtıklarını saptamadaki doğruluk oranı, metoduna uygun çekilir ve tecrübeli ellerde değerlendirilirse % 95’in üzerindedir. Lakin tedaviye karar vermede tek belirleyici MRG değildir. Birtakım olgularda yırtık olmadığı hale yırtık varmış üzere imaj elde edilebilir (yalancı olumlu sonuç) ya da tam
bilakis yırtık olduğu halde MRG’de saptanamayabilir (yalancı negatif sonuç).
Özellikle daha evvelden menisküse yönelik cerrahi tedavi yapılmış ise yanılgı hissesi çok artar ve daha ileri tanısal yollara gerek olabilir. Bu nedenle tedavinize karar verirken hekiminiz yalnızca MRG bulgularını değil, sizin öykü ve fizik muayene bulgularınızı da göz önüne alır. Kimi hallerde bu tanı
prosedürlerinin hepsi yetersiz kalabilir. Bu durumda artroskopi ile teşhis doğrulanır.
Menisküs yırtıklarında hangi tedavi seçenekleri vardır?
Gençlerde menisküs yırtıklarının tedavisi çoğunlukla cerrahidir. Çok az görülen ve tam kat olmayan kimi küçük yırtıklar dışında menisküslerin zaten güzelleşme yeteneği yoktur. Besbelli yakınmaları olan sağlıksızlarda cerrahi müdahale ile menisküs yırtığı onarılmaya çalışılır, şayet yırtık tamirata uygun değilse yırtık olan kısım çıkartılır. İleri yaştaki sağlıksızlarda menisküs yırtıklarına çoklukla dizde artroz (aşınma, yıpranma, kireçlenme) eşlik eder. Bu durumda yalnızca menisküs yırtığına müdahale etmek sorunu tam olarak çözmeyebilir. Hekiminiz bu durumda ilaç tedavisi ile belirtilerin baskılanmasını, eklem içi enjeksiyonları, artroskopik cerrahiyi ya da artroskopi ile birlikte kemik düzeltici ameliyatlardan birine karar verecektir.
Menisküs dikilir mi, menisküs tamiri nasıl yapılır?
Dizin uzun devir sıhhati için çok değerli olan vazifelerini yerine getirmeleri için menisküs yırtıklarında birinci seçenek tamirdir. Menisküslerin damarlanma özellikleri nedeniyle güzelleşme yetenekleri çok yüksek değildir ve menisküs yırtıklarının kabaca beşte biri tamire uygundur. Menisküs tamiri günümüzde
artroskopik cerrahi ile yapılmaktadır. Yapılan tamirin sağlamlığı ve eklem içinde yapılan diğer teşebbüsler (ör. Çapraz bağ cerrahisi) olup olmadığına nazaran ameliyat sonrası periyotta birkaç hafta koltuk değneği kullanmanız ve çömelmekten kaçınmanız gerekli olabilir. Spora dönüş 4 hafta ile 4 ay ortasında değişen müddetlerde olabilir. Menisküs tamiratının muvaffakiyet oranları yırtığın tipi ve yapılan cerrahinin haline nazaran değişmekle birlikte % 70 ile 95 ortasındadır. Yapılan tamire karşın menisküs iyileşmeyebilir yahut tekrar yırtılabilir. Öteki bir deyişle, menisküs tamiri yapılan sağlıksızların % 5-30’unda ikinci bir cerrahi gerekli olabilir. Başarısızlık oranı yüksek üzere görünmekle birlikte, menisküsler olmadığında dizde meydana gelecek aşınma göz önüne alındığında bu risk kabul edilebilir seviyededir. Yapılan tamir başarısızlıkla sonuçlanırsa kolay bir ameliyatla yırtık olan menisküs kesimi çıkartılabilir.
Menisküs yıtık kısmının temizlenmesi (Menisektomi) nedir?
Doktorunuz, menisküs yırtığınızın tamire uygun olmadığına karar verirse, yırtık olan menisküs modülü çıkartılır. Bu sürece menisektomi adı verilir. Bu süreç sırasında yalnızca yırtık olan kısım çıkartılarak menisküsün geriye kalan sağlam kısmı korunmaya çalışılır. Buna parsiyel menisektomi
denir. Ne kadar çok menisküs dokusu korunabilirse dizin uzun devir sıhhati için o kadar güzel olur. Zira geriye kalan menisküs dokusu kısmen de olsa yük taşımaya devam eder. Parsiyel menisektominin erken periyot sonuçları çok düzgündür. Ameliyat sonrasında önemli bir rehabilitasyon programına gerek
yoktur. Sıklıkla meskende yapılan antrenmanlar sonrası birkaç gün yada hafta içinde olağan ömür ve spora dönmek mümkündür. 15 yıldan uzun vadeli takiplerde, parsiyel menisektomi yapılan sağlıksızların yaklaşık beşte birinde dizde aşınmaya bağlı bulgular ortaya çıkabilir. Bu bulgular bilhassa dış menisküsü çıkartılan sağlıksızlarda, iç menisküsü çıkartılanlara nazaran daha şiddetli ortaya çıkar.
Menisküs nakli nedir, yapay menisküs var mı?
Başka bir beşerden alınan dokular yerine sentetik menisküs dokusunun üretimi ve nakli konusunda çalışmalar devam etmektedir. Bugünkü teknoloji ile yalnızca kısmi menisküs kayıplarında sentetik menisküs dokuları kullanılabilmektedir
