<
<
<
<
Genel Sağlık

Makula neresidir?

Baktığımız nesnelerin imgesi ışık aracılığı ile ağtabaka dediğimiz gözün iç kısmındaki retina bölgesine düşer. Görüş alanımızdaki tam merkezde baktığımız nesnenin imajı makulaya düşer. Makula, retinanın merkezinde yer alan çok küçük bir kesimidir. Sadece 5 mm kadar genişliği vardır, lakin merkezi görüşümüzden, renk görüşümüzün birçoklarından ve merkezi görüşümüzün ince detaylarından sorumludur. Makula çok yüksek konsantrasyonda fotoreseptör hücresi dediğimiz ışığı algılayan hücrelere sahiptir. Fotoreseptör hücreleri gelen manzarayı işleyerek fotokimyasal yansımalar sonrası hudut lifleri aracılığı ile sinyal halde onları beynin görme merkezine gönderirler. İmaj burada işlenerek her iki gözden gelen imaj birleştirilip yorumlanarak gördüğümüz biçimdeki üç boyutlu imaja dönüştürülür. Retinanın makula dışında kalan bölgeleri çevresel yahut yan görüşümüzü işler.

NEDEN SARI NOKTA DENMEKTEDİR?

Makula tıptaki kullanımı ile Latinceden gelen makula lutea sözleri ile söz edilir.
’Makula’’ güneş lekeleri, minerallerin üzerindeki işaretler üzere bir çok lekeler için kullanılan bir sözdür ve nokta, benek, spot, boya, leke manalarına gelmektedir. Latince ‘’macula’’ sözünden gelmekte olup kökeni bilinmemektedir. Her iki gözün tam merkezdeki cismi tek görecek biçimde ‘korrespondan’ retina noktalarına denk gelen bölgeye, içerdiği pigmentlerden ötürü da makula lutea denmektedir. Lutea sözü, tabiattaki birbirinden hoş ve her biri sapsarı çiçekler açan Latince isminde da ‘’Lutea’’ sözü yer alan binlerce bitkiyi çağrıştırmaktadır. Gözümüzün en kıymetli noktası olan makula merkezi, retinanın yüksek çözünürlükte görüşten sorumlu olan bölgesidir. İnsan gözünün retinasının merkezinde pigmentli bir alandır. İnsanlarda makula yaklaşık 5,5 mm çapında oval bir bölgeye denir. Makula bölgesinin merkezine yanlışsız fovea, foveaola ve umbo denen bölgeleri mevcuttur. Makulanın klinik olarak en değerli bölgesi fovea ismini alır. Fovea makülanın merkezinde yer alır; foveola ise foveanın merkezinde yer alır. Retina çubuk hücreler ve koni hücreleri ismini verdiğimiz iki tip ışığa hassas hücre içerir.
Makula retinanın en ağır koni hücresi içeren bölgesidir. Foveola ise makülanın, en ağır konsantrasyonda koni hücreleri içeren küçük bir çukur halindeki merkezi bölgesidir.
Umbo, foveanın merkezinde bulunan foveolanın merkezi noktasıdır.

Makula, tam merkezdeki damarsız bölge olan foveal avasküler zon dediğimiz yer dışında ağır kapiller damarlar içerir. Fovea makülanın tam merkezindeki 1.5 mm çapındaki alana denir. Foveal avasküler zon yaklaşık 0.5 mm çapındadır. Foveal avasküler zon içinde kalan foveola ise 0.35 mm çapındadır. Umbo makülanın tam merkezindeki çukur yere denk gelen 0.15 mm yer tutan ve makülanın muayene sırasında reflesini sağlayan noktadır. Foveal avasküler zon merkezinde yer alan foveanın çukur olduğu yerde gangliyon hücresi üzere nöral hücreler yer almaz ve ışık direkt buradaki fotoreseptörlere ulaşır. Bu yapı göze gelen ışığın saçılmasını epeyce azaltan ve kamaşma oluşumunu önleyen bir sistemdir.

Makula, uygun ışıkta mümkün olan merkezi, yüksek çözünürlüklü, renkli görüşten sorumludur. Makula dejenerasyonu yahut başka bu bölgeyi tutan sağlıksızlıklarda makula hasar görürse bu çeşit görme bozulur. Oftalmoskopi dediğimiz göz tabanı muayenesinde göz bebeğinden bakıldığında makula görülebilir.

Makula lutea terimi, Latince makula, “nokta” ve lutea, “sarı” dan gelir. Bu yüzden halk ortasında sarı nokta olarak bilinir.

Makula sarı renkli olduğu için göze giren fazla mavi ve ultraviyole ışığı emer ve retinanın bu bölgesi için doğal bir güneş kremi vazifesi görür. Makula içeriğindeki pigmentler sayesinde bu gölgedeki hassas fotoreseptör hücreleri içi doğal bir güneş gözlüğü üzere koruyuculuk sağlar. Makula lutea ismindeki sarı renk sözü içeriğindeki bu pigmentlerden kaynaklanmaktadır. Sarı renk, diyetten elde edilen sarı ksantofil karotenoidleri olan lutein ve zeaksantin içeriğinden gelir. Zeaksantin makulada daha baskındır. Bu karotenoidlerin bu bölgeyi kimi sağlıksızlıklardan koruduğuna dair bilgiler vardır. Bu karotenoidlerin yaşa bağlı makula dejenerasyonunu önlediği gösterilmemiş olsa da, sağlıksızlığın ileri evrelere ilerleme riskini azalttığı gösterilmiştir.

Yukardaki fotoğraf göz tabanının (retinanın) yalnızca makula ve optik hudut bölgesini (arka kutup retina) içeren çok küçük bir bölgesinin imgesini içerir. Bu fotoğrafta göz damarlarının girip çıktığı sarı yuvarlak yapı optik hududun başını gösterirken retinanın öteki alanlarından daha koyu yuvarlak bölge makülanın fovea dediğimiz merkezi kısmını göstermektedir.

Makula bölgesindeki hücresel yapılar, çok yüksek sertlikte görme için özelleşmiştir. Makulanın fovea bölgesi yüksek sertliğe sahip fotoreseptör hudut hücreleri olan konileri yüksek yoğunlukta içerir.

Normal insan gözü, farklı spektral hassasiyet aralıklarına sahip üç farklı tipte koni hücresi içerir. Beyin, farklı renkleri ayırt etmek için komşu konilerden gelen sinyalleri birleştirir. Farklı tipteki bu koni hücrelerinin eksikliğine nazaran farklı renk körlükleri ortaya çıkabilir.
Öte yandan görme bilgisine konilerden daha hassas olan çubuk fotoreseptörleri tek tiptir ve loş ışıkta konilerden daha baskın fotoreseptörlerdir. Yani ışık azaldığı vakit çubuk hücreleri daha faaldir.
Bununla birlikte konilerin başka spektral hassaslığı tarafından sağlanan bilgi olmadan renkleri ayırt etmek imkansızdır. Fovea merkezinde koniler baskındır ve yüksek yoğunlukta bulunur. Makula bu nedenle uygun ışıkta mümkün olan merkezi, yüksek çözünürlüklü renkli görmeden sorumludur. Bu nedenle makula dejenerasyonu (sarı nokta sağlıksızlığı) üzere makulanın hasar gördüğü sağlıksızlıklarda bu çeşit görme bozulur. Bu yüzden makula dışındaki retina alanlarını tutan sağlıksızlıklarda sıhhatsiz gözdeki bu etkilenmeyi çabucak fark etmez iken makulayı tutan sağlıksızlıklarda merkezi görüşte bulanma meydana geldiği için çabucak fark edebilir. Kimi sağlıksızlar her iki göz açık iken bir gözdeki makular tutulmayı erken devirde fark etmeyebilir. Bu nedenle orta sıra tek göz kapatıp gözlerin görüş kalitesini tek tek test etmek yararlıdır.
Foveanın altında, makula için hami vazifesi gören bir hücre katmanı olan RPE bulunur. Fotoreseptörler ve RPE hücreleri birbirine kenetlenmiş olup ortalarında görme için gerekli nörokimyasal faktörlerin alışverişi kelam mevzusudur. Fotoreseptörler ve RPE hücreleri birlikte çalışarak fonksiyon görürler. RPE hücreleri, altında koroid denen damar ağı katmanının bulunduğu Bruch zarı ismi verilen çok ince katman üzerinde tek bir katman halinde bulunur. Olağan koşullar altında Bruch membranı, makulanın içine ve altına büyüyen koroidden gelen kan damarlarına karşı bir bariyer vazifesi görür. Birebir vakitte oksijen ve besinler koroidden makulaya ve atık eserler makuladan koroide geçer. Makula çok etkindir ve çok fazla güç ve oksijen kullanır.
Retinanın birçok doğuşsal ve sonradan gelişen sağlıksızlığı vardır. Bu sağlıksızlıklar içinde maalesef makulayı etkileyen sağlıksızlıklar daha fazladır. Yaşa bağlı makula dejenerasyonu, epiretinal membran, makula deliği üzere görsel meseleler direkt olarak makulayı tesirler. Diyabetik retinopati de sıklıkla makülada ödeme neden olarak görme kaybı oluşturur. Prof. Dr. Ümit İNAN

<br>
steroid satın al

Please follow and like us:
Etiketler

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir