Ülkemizde gebelik öncesi ve gebelik zamanında yetersiz ve dengesiz beslenme, anne ve bebek ölümlerinde mühim bir yer tutuyor. Dünyada her sene doğan altı bebekten biri 2500 gramın altında yani düşük doğum ağırlığı ile doğmaktadır. Düşük doğum çoğunluklu bebeklerin adedi 16-17 milyon arasında değişmektedir. Ülkemizde bu miktar yüzde 11’ dir. Kaynak:(TNSA 2008).
Gebelikte Yeterli ve Dengeli Beslenme Niçin Önemlidir?
Düşük doğum ağırlığının en önemli sebeplerinden biri, hamile kadınlarda görülen beslenme bozukluklarıdır. Gebelik zamanında enerji ve gıda unsurları ihtiyacı artmaktadır. Bu gereksinim karşılanmadığı takdirde bebeğin büyüme ve gelişmesi amacı ile gereksinim duyulan gıda unsurları, annenin kendi dokularından sağlanır. Bunun neticesinde da annede, bazı hastalıklar meydana çıkar ve iltihaplanmalara karşı direnç gösteremez.
Bu zamanda anne ve bebeğin sağlığını etkileyen en mühim etmenlerden biri olan annenin yeterli ve dengeli beslenmesi ile bebeğin doğum ağırlığı, beyin gelişimi ve sağlığı arasında yakın bir temas bulunmaktadır. Optimum fetal büyüme, annenin gıda ihtiyaçlarını yeterli düzeylerde sağlaması ile olası olabilmektedir.
Gebe Kadınlar İçin Gerekli Günlük Gıda Tüketim Miktarları
Süt, yoğurt: 2 su bardağı (400-500ml)
Peynir: 2 kibrit kutusu kadar (60 g)
Et, tavuk, balık: 3-4 porsiyon
Yumurta, kuru baklagiller: 1 porsiyon
Taze sebze ve meyveler: 5-7 porsiyon
Tahıllar, ekmek, pirinç, bulgur, makarna: 4-6 dilim/kaşık
Hamilelikle Kilo Alımı için Anne Adaylarına Öneriler;
- Bir su bardağı kadar süt ya da yoğurt ya da 2-3 kibrit kutusu kadar peynir ya da 1-2 kaşık çökelek. Süt ya da yoğurt çorbalar içerisinde de (sütlü çorba, yoğurtlu çorba) tüketilebilir. Çiğ süt ve bundan oluşturulan peynirler zararlı mikropları içerdiğinden pastörize süt ve bu sütlerden oluşturulan peynirler tercih edilmelidir. üt sevmeyenlere zorla süt içirmek kusma eğilimini artıracağı amacıyla süt yerine yoğurt, peynir, çökelek ya da sütlü çorbalar, tatlılar verilerek anne adayının bu yöndeki açığının kapatılmasına gayret edilir.
- Bir adet yumurta ya da yumurta kadar et, tavuk, balık. Bu gıdalar tüketilemiyorsa kurubaklagil yemekleri, mercimekli ya da nohutlu çorbalar tüketilebilir.Yemeklerle beraber C vitamininden varlıklı sebzeler (maydanoz, kıvırcık, lahana, biber, domates, karnabahar vb.) meyveler (kuşburnu, portakal, mandalina, elma, şeftali vb. ) ve taze meyve suları tüketilmelidir.Sebzelerin ve kuru baklagillerin haşlama sularının dökülmesi vitamin ve mineral kayıplarına sebep olacağından dolayı haşlama suları dökülmemelidir.Yemekler azar azar ve sık sık tüketilmelidir.
- Fasulye, nohut, mercimek gibi kuru baklagillere ek olarak , C vitamini açısından bol vitamin bulunduran bol limonlu salata, taze soğan veya meyve tüketilmelidir.Tarım ürünlerinde ki zarar verebilecek olan kalıntıları uzaklaştırmak için besinler, özellikle de sebze ve meyveler tüketilmeden önce çok iyi yıkanmalıdır. Yıkama işlemi sırasında mutlaka bu besinlerin en az 20 dakika sirkeli suda bekletilmesi gerekmektedir. Daha sonra bol su ile birkaç kez yıkanmalıdır. Ondan sonra yemenizi tavsiye ederiz.
- Ambalajlı besinlerin son kullanma tarihine ve içeriğine dikkat edilmelidir. İçeriği bilinmeyen besinler gebelik süresince tüketilmemesi gerekir.
Gebelikte Neden İyotlu Tuz Kullanılmalıdır?
İyotlu tuz, koyu renkli cam kavanozda saklanılmalı, ışıktan, güneşten ve nemli bölgelerden korunmalıdır. Sonuç olarak iyodun kayba uğraması engellenmiş olur. Yüksek tansiyon (hipertansiyon) varsa yemekler tuzsuz ya da az tuzlu pişirilmelidir. Aşırı tuzlu gıdalar tüketilmemelidir. Tavsiye edilen oran kişisel ayrıcalıklar ön plana alınarak 2-6 gram arasında olmalıdır.
Gebelik Süresince Her Yiyeceği Tüketmeye Çalışmak Bebek için Yararlı Mıdır?
- Gebelikte aşermenin hormonal etkiler neticesi gerçekleştiği bilinmektedir. Bu sebeple canın her çektiği yiyecek değil, vücut için gerekli olanlar ölçülü şekilde tüketilmelidir.
- Gebelik süresince her ay 1-1.5 kilo olmak üzere, toplam 7-14 kilo alacak şekilde ağırlık artışı gözetmen tarafından kontrol edilmelidir.
Hamile diyetinde diğer bir konu ise aşağıda ki konudur.
Hamilelikte Sıvı Tüketimi Nasıl Olmalıdır?
- Sıvı alımı katiyen ihmal edilmemeli, günde en az 8-10 bardak su bardağı ile su içilmelidir. Kabızlık şikayeti varsa bol su içerek, kabuğu ile yenen meyveleri tüketerek, her öğünde sebze ile salataya sofrada yer vererek ve yürüyüş yaparak bu bozukluğun önüne geçilebilir. Aç karnına ılık su içilmesi de önerilir.
- Yemeklerde sıvı yağlar tercih edilmelidir. Gün içersin de zeytinyağı tüketmeye dikkat edilmelidir.
Gebelikte Kafeinli İçecek Tüketilebilir Mi?
- Yapılan çalışmalarda gebe kadınların %75’inin günlük ortalama 2 fincan kahve tükettiği ve günlük 5 fincandan çok tüketen kadınlarda da erken doğum, gebelik süresine göre düşük çoğunluklu bebekler (SGA) doğurdukları saptanmıştır. Buna ek olarak annenin aşırı miktarda kafein kullanımının fetusun kemik yoğunluğu ve kalsiyum içeriği üstüne zararlı etkisi olduğuna dair çalışmalar vardır. Aşırı miktarda tüketilen çay, kahve, kolalı içecekler, demir, çinko gibi önem taşıyan minerallerin emilimini engellemekte ve anemi tehlikesini arttırmaktadır.
- Çayı sık tüketen gruplara gebelik ve emziklilik boyunca açık ve limonlu çay tüketmeleri önerilmektedir. Çay ve kahve kullanımı en aza indirilmelidir. Yemeklerden bir saat evveli ve bir saat sonrasına kadar çay ve kahve içilmemelidir. Çayı sık tüketen gruplara gebelik ve emziklilik boyunca açık ve limonlu çay tüketmeleri önerilmektedir.
Anne Adayı ve Bebek için D Vitamini Yetersizliği Hangi Hallere Yol Açar?
Hamilelerde D vitamini yetersizliği, anne karnındaki bebeklerin beyin ve kemik gelişimini olumsuz etkilemekte, doğumsal katarakt hastalığı ve enfeksiyon risklerini de yanında getirmektedir. Hamile kadınlar, yazın öğle saatleri dışında günde 10-15 dakika süre ile güneşe çıkmalıdırlar.
Gebelikte Günlük Beslenme Uygulaması (ÖRNEK)
Kahvaltı
o 1 su bardağı süt 200ml (az şekerli) (kalsiyumdan zenginleştirilmiş)
o 1 yumurta ya da 1 kibrit kutusu kadar peynir (30g)
o 2 dilim ekmek (50 g)
o 1 yemek kaşığı pekmez
o 1 adet meyve ya da meyve suyu (yaz ayları amacıyla domates, maydanoz, yeşilbiber)
o Ihlamur
Ara Öğün
o 1 adet meyve
Öğle
o 60-90 g etli yemek (bu 3 köfte şeklinde ya da sebzeli olarak pişirilebilir) ya da Kurubaklagil yemeği (1 tabak)
o 1 porsiyon pilav ya da makarna (4 yemek kaşığı)
o 1 kase yoğurt (125 ml)
o 1 dilim ekmek (25 g)
o 1 porsiyon meyve
Ara Öğün
o 1 bardak süt ya da sütlü kek ya da muhallebi,
o 1 porsiyon meyve
Akşam
o Çorba (tarhana, mercimek, sebze ya da yoğurtlu çorbalar)
o 60 g et ya da etli sebze yemeği
o Mevsim salata
o 1 dilim ekmek
o 1 porsiyon meyve
Yatarken
o 1 bardak süt ya da yoğurt
