Dikkat eksikliği, son vakitlerde ismini sıkça duyduğumuz fakat ilaçsız tahlil yolları noktasında gereğince kaynak bulunamayan mevzuların başında geliyor. Günümüzde hem yetişkinlerin hem de çocuklarımızın esas sorunlarından bir tanesi dikkat eksikliği ve unutkanlık olarak karşımıza çıkmaktadır.
Dikkat eksikliği ve unutkanlık denildiği vakit akla gelen birinci organımız kuşkusuz beynimizdir. Beyin genel olarak iki ana kısımdan oluşmaktadır: sağ lob ve sol lob. Son yıllarda yapılan araştırmalar bizlere beynin her iki lobunun farklı işlevlerde aktif olduklarını göstermiştir. Sağ lob daha çok görsellik, bütünü görebilme, sanatsal faaliyetler üzere mevzularda faalken, sol lobumuz ise daha çok akademik faaliyetler, lisan tahsili, ayrıntıları görebilme üzere işlevlerde aktiftir. Dikkat eksikliğini gidermede ve unutkanlığı azaltmada temel faktör beynin her iki lobunun da etkin hale getirilmesidir.
İnsanların çok büyük bir çoğunluğunda beynin bir lobu baskın bir biçimde çalışmaktadır. Ya sağ lobumuz yahut sol lobumuz faal olarak çalışıyor. Her iki lobu da faal hale getirebilmek ise unutkanlığı azaltmada ve dikkat eksikliğini gidermede temel teşkil etmektedir.
Birçok faktör incelenerek, bireyde beynin hangi lobunun etkin olduğunu öğrenmek mümkündür. Bu faktörlerden bir kaçını sizlerle paylaşmak istiyorum. Örneğin şayet okul yıllarında sözel dersleri daha rahat kavrayıp öğreniyor idiyseniz, sıklıkla hayal görüyorsanız, gördüğünüz hayalleri net bir biçimde hatırlıyorsanız, kadro oyunları oynamaktan hoşlanıyorsanız, konuşurken el-kol hareketlerini mimikleri jestleri fazlaca kullanıyorsanız, saat kestirimi yaparken zorlanmıyorsanız, gördüğünüz bir yüzü kolay kolay unutmuyorsanız muhtemelen sizin sağ lobunuz faal çalışıyordur. Bunun bilakis okul yıllarında sayısal dersleri daha rahat kavrayıp öğreniyor idiyseniz, nadiren hayal görüyor ve net olarak hayallerinizi hatırlayamıyorsanız, kişisel sporları yapmaktan daha çok keyif alıyorsanız, konuşurken vücut lisanınızı fazlaca kullanmıyorsanız, saat iddiası yaparken zorlanıyorsanız, şahısların yüzlerini hatırlamakta zorluk çekiyor isimleri rahatlıkla hatırlıyorsanız bilin ki büyük bir ihtimalle sol lobunuz etkindir.
Aslına bakmak gerekirse insanevladı doğduğu esnada beyninin her iki lobunu da faal bir halde kullanır durumda doğmaktadır. Lakin yaşadığımız olaylar, durumlar, bunlara verilen reaksiyonlar, dönütler vb şeylerle farkında olmadan bir lobumuzu etkin hale getirirken oburu istemeden de olsa pasifleşmektedir. Örneğin küçük bir çocuğun fotoğraf yaptığını ve bundan dolayı etrafı tarafından övgü aldığını varsayalım. Doğal olarak bu çocuk, fotoğraf yapmayı sürdürecek ve bu hareket için kullandığı beyin lobu da (bu faaliyet için sağ lob) etkinleşmeye başlayacaktır. Yani burada “İşleyen demir ışıldar” kelamı geçerli olmaktadır. Natürel olarak bunun aykırısı de geçerlidir. Yani bu durumda da “İşlemeyen demir paslanır” kelamı karar sürmeye başlamaktadır.
Fizikî bir pürüzümüz yoksa ‘yürüme’ hareketi esnasında zorlanmayız. İki bacağımızı da kullanarak rahatlıkla bir yerden bir yere gidebiliriz ve bu faaliyet bizi çok zorlamaz. Fakat şöyle bir tabloyu zihninizde canlandırmanızı istiyorum. Doğuştan sağlıklı iki bacağa sahip olduğunuz halde tek bacakla yürümeyi size öğrettiklerini ve tek bacakla yürüdüğünüzü hayal edin. Hayatınız boyunca daima tek bacakla yürüdünüz. İki ayağınız olmasına rağmen tek ayakla yani sıçrayarak bir yerden bir yere ulaşmaya çalışıyorsunuz. Bu hem saçma hem gereksiz hem de çok yorucu bir faaliyet olurdu kuşkusuz. Zira sıçramak önemli bir efor sarf etmenizi gerektirir. Tıpkı vakitte iki bacağınız varken birini kullanmamak en kolay sözle akılsızlık olurdu herhalde. Lakin ne yapalım size öğretilen bu. Bu durumda yürüme hareketi kuşkusuz bir azap üzere olacaktı. Bir yerden bir yere gitmek sizi önemli dertlere sokacaktı.
Aslında beynin bir lobunu faal kullanıp oburunu atıl bırakmak da bu örnekteki tek ayakla yürümeye benziyor. Artık soru şu: İki beyin lobumuz varken bir adedini kullanmak ve bu halde bir şeyler öğrenip hafızada tutmaya çalışmak ne kadar isabetli bir davranıştır? Şayet birisi size ikinci bacağınız olduğunu ve bunu yürüme hareketinde kullanabileceğinizi söyleseydi ve siz, doğuştan beri tek bacakla yürümeye alışan siz, kuşkusuz şunu diyecektiniz: “YÜRÜME AKSİYONU SANDIĞIM ÜZERE DEĞİŞMİŞ; ASLINDA ÇOK KOLAY BİR HAREKETMİŞ.”
Artık size kolay bir matematik sorusu sormak istiyorum. Lakin nitekim çok kolay. 1+1 kaç eder? Karşılık vermekten çekinmeyin, zira bunda bir oyun yok. Yanıt çok kolay: 2 eder. Fakat bu, 2 sonucu neye nazarandır? Şayet 10 luk sistem için sorulmuşsa soru, karşılık doğrudur. Lakin 10 luk sistem değil de mesela 2 lik sistemde sorulsaydı soru, karşılık değişecekti. Şayet yanlış bilmiyorsam 2 lik sistemde bu sorunun yani 1+1 in karşılığı 10 olmalı. (Matematikçi arkadaşlardan özür dileyelim.) Görüldüğü üzere “SİSTEM” değiştiğinde sonuç da değişiyor. Beynimizin de iki lobunu birlikte kullandığımızda “SİSTEM” değişecek ve doğal olarak da sonuç değişecek ve biz beynimizin aslında ne kadar da kusursuz işler başarabildiğini görebileceğiz. Tıpkı tek bacakla yürümeye alışmış kişinin iki bacakla da yürünebildiğini öğrendiği andaki şaşkınlığı ve sevinci üzere.
Dikkati geliştirmek, hafızayı güçlendirmek ve bu formda unutkanlığın önüne geçebilmek mümkündür. Burada değer arz eden birkaç kavram var. Artık de onlardan bahsetmek istiyorum.
Dikkat ve hafıza konusunda tahminen de ehemmiyet derecesi en büyük olan kavram görsellik. Bir bilgi görsel hale geldiğinde unutma olayı da büyük oranda azalır. İkinci değerli kavram ise hislerdir. Anıların zihinde kalması ve yıllar sonra da hatırlanabilmesindeki en değerli nokta ağır yaşanan hislerdir. Burada iki soru sormak istiyorum.
Birincisi: On gün evvel akşam yemeğinde ne yediniz?
İkincisi: Çocukluk yıllarınızda zihninizde kalan anılarınız var mı?
Yaptığım seminerlerde iştirakçilere çoklukla bu iki soruyu sorarım. Birinci soruyu katılanların çok büyük bir çoğunluğu hatırlamazken, ikinci soruya hayır cevabını veren yani ‘ben çocukluğumla ilgili hiçbir şey hatırlamıyorum’ diyen bir tek şahsa bile rastlamadım. Biri on gün öncesine ilişkin bir soru; biri yıllar öncesine. Sizce neden bu türlü olmaktadır? İşte bu sorunun yanıtı üstte bahsettiğim kavramda zımnî, yani hisler da. İşin içine his girdiğinde unutma olayı neredeyse sıfırlanır. Hele bir de yaşanan his – olumlu yahut olumsuz – ağırsa unutma neredeyse hiç olmaz.
Bir başka kavram ise farklılıktır. On gün öncesi, yemeği başbakanla yeseydiniz yahut çok sevdiğiniz bir sanatkarla yeseydiniz unutur muydunuz sanki? Farklılık bizim dikkatimizi çeken en değerli şeydir. Çam ağaçlarıyla kaplı bir ormanlık alanda büsbütün mora bürünmüş bir çam ağacı görsek sanırım dikkatimizi çabucak çeker ve o ağacın fotoğrafını çekmek isteriz. Bunun üzere size birisi kedi gördüğünü söylese bu, dikkatimizi çekmez. Fakat bu, konuşan bir kedi olsaydı ve bunu hakikaten görseydik, o anı hayatımız boyunca hatırlayacak ve önümüze gelen herkese anlatacaktık. İki ağaç/kedi ortasındaki tek fark, farklılıktır. Farklı olan akılda kalır.
Tüm bunların yanında ve ötesinde bir kavram daha var. O da tekrar. Öğrenmede, hafızaya almada tekrar olmazsa olmaz kurallardan biridir. Şayet bir şeyleri öğrenmekse hedefimiz kesinlikle tekrar yapmak zorundayız. Burada vurgulamak istediğim şey şu: Dikkatimizi geliştirir ve beynimizin iki lobunu da etkin hale getirebilirsek yapmamız gereken tekrar sayısı önemli oranda düşmeye başlar. Az vakitte daha kalıcı öğrenmeler gerçekleştirebiliriz.
Artık de yapılabilecek birkaç şeyden bahsederek yazıyı bitirmek istiyorum. Fakat bu yapılacak şeyler için bir koşulum var; süreklilik istiyorum. Söyleyeceğim şeyleri HER GÜN tekrarlamanız gerekiyor. Kelam dediğinizi duydum galiba. Pekala devam ediyorum öyleyse.
Birinci olarak yatmadan evvel her gece dik bir halde bir yere oturun ve o günü hatırlama çalışması yapın, fakat geriye gerçek. Daha doğrusu akşamdan sabaha hakikat yapın. Kendinize şu soruyu sorun daima; “Az evvel ne yaptım?” Bu soruya verdiğiniz yanıtla ilgili mümkün olduğunca ayrıntı düşünmeyi de unutmayın. Yani “Az evvel ne yaptım?” sorusunun karşılığı sinema seyrettimse sineması şöyle bir gözünüzden geçirin; olayları, mevzuyu düşünün; aktörü, aktristi düşünün vs. Maç seyrettiyseniz skoru düşünün; golleri kim attı, goller kaçıncı dakikada atıldı vs yi düşünün. Ta ki sabah kalktığınız an’a kadar hatırlamayı sürdürün.
İkinci olarak zıt elinizle işler yapın. Örneğin her gün 15 dakika zıt elinizle yazı yazın. Mühlet tutun ve her gün daha çok söz yazmaya çalışın ve daha düzgün yazmaya da tabi. Çabucak her işinizi ortada bir zıt el ile yapın. Çayın şekerini zıt elle karıştırın mesela, kapıyı zıt elle açın, makasla aykırı elle kesme yapın vb. Unutmayın beyin çaprazlama çalışır. Yani sağ elinizle iş yaparken sol lob, sol elinizle iş yaparken sağ lob çalışır.
Üçüncü olarak günlük işlerinizde değişiklikler yapın. Örneğin işe gittiğiniz yolu değiştirin, dolmuştan bir durak evvel inin, odanızın formunu ortada bir değiştirin vb. değişikliklerle beynin farklı çalışmasını sağlayın.
Dördüncü olarak duyularınızı devreye sokun. Marketten yahut pazardan bir şeyler alırken onları koklayın. Domatesi, salatalığı, biberi vs yi koklayın. Biçimlerini inceleyin. Emin olun ki birçok hoşluklar keşfedeceksiniz. Bir şey yerken hop diye ağzınıza atmadan evvel bakın, dokunun, koklayın. En azından size Rızık Veren’i de anma talihi yakalamış olursunuz tahminen.
Son olarak televizyon denen illetten uzak durun. En azından seyretme vaktinizi azaltın. Beyni en çok atıllaştıran şey televizyon vb şeylerdir.
Ve bol bol kitap okuyun.
SIHHAT VE İYİLİK DİLEKLERİMLE..
HOŞÇA KALIN..
