‘Eyvah çocuğum akranlarından daha kısa’, ‘Acaba basketbol mu oynasa uzunluğunun uzaması için?’, ‘Mucizevi besinler var mıdır, çocuğumun uzunluğunu uzatacak olan?’… Çocuğunun sağlıklı büyüme seyrinde olmadığı derdine kapılan ebeveynlerden en sık duyulan cümleler bunlar! Sahi, uzunluk kısalığı bir baht mi, yoksa günümüzde tedaviyle büyüme geriliği meselesine tahlil sağlanabiliyor mu?
Boy kısalığı; kişinin uzunluk uzunluğunun belirlenmiş standartlara nazaran son yüzde 3’lük dilimde yer alması olarak tanımlanıyor. Bir öteki deyişle, birebir yaş ve cinsiyetteki sağlıklı 100 kişilik bir kümede uzunluk sıralamasındaki son 3 kişi, kısa uzunluklu olarak kabul ediliyor. Ülkemizde her 100 şahıstan 5-10’unda uzunluk kısalığı görülüyor, bunun nedenleri ortasında yetersiz beslenme başta olmak üzere gereğince uyumamak ve çok gerilime maruz kalmak üzere hayat şartları yer alıyor. Çocuğun uzunluğunun kısa olup olmadığına karar vermek için de öncellikle uzunluğunun yanlışsız ölçülmesi, ölçülen boyun Türkiye standartları ile karşılaştırılarak hangi persentil eğrisinde, yani büyüme standartlarında olduğuna bakılması gerekiyor. Acıbadem Üniversitesi Atakent Sağlıksıznesi Çocuk Endokrinolojisi Uzmanı Dr. Öğretim Üyesi Saygın Abalı, uzunluk kısalığına erken teşhis konulmasının çocuğun uzunluğunun ülkü uzunluğa ulaşmasında çok ehemmiyet taşıdığını belirterek, “Erken teşhis için çocuklarda uzunluk ölçümünün doktor tarafından 6 ay aralıklarla yapılması; tabibin ve ebeveynin bu ölçümleri kaydetmeleri çok kıymetli. Zira büyümede yavaşlama fark edildiğinde kesinlikle ek inceleme yapılması gerekiyor. Doğum yükü düşük olan ve erken doğan çocuklar ise kesinlikle daha yakın izlenmeli. Ayrıyeten anne uzunluğu 155 cm yahut baba uzunluğu 168 cm altında olan çocukların da büyüme izlemi titizlikle yapılmalı” diyor. Çocuk Endokrinolojisi Uzmanı Dr. Öğretim Üyesi Saygın Abalı, çocuklarda uzunluk kısalığı hakkında en çok merak edilen 7 soruyu yanıtladı; kıymetli teklifler ve ikazlarda bulundu.
SORU: Çocuğumun kısa uzunluklu kalmasını önleyebilir miyim?
CEVAP: Öncellikle nedeni belirlemek çok kıymetli. Günümüzde birçok sağlıksızlıkta uygulanan tedavilerle çocuklarda uzunluk kısalığını önlemek mümkün. Fakat tedaviden aktif sonuç alınmasında ‘erken tanı’ büyük rol oynuyor. Kimi sağlıksızlıklarda ise maalesef büyümeyi arttırıcı tedaviler faydalı değil, hatta kimilerinde sakıncalı olabiliyor. Tüm bu etaplarda çocuk endokrinolojisi uzmanının değerlendirmesi çok değerli.
SORU: Çocuklarda uzunluk kısalığına hangi faktörler yol açıyor?
CEVAP: Beslenme sorunu olmayan çocuklarda sık görülen uzunluk kısalığı nedenleri, büyümede gecikme olması ve ailevi uzunluk kısalığıdır. Ailevi uzunluk kısalığı az görülen genetik bir nedenden kaynaklanabileceği için çocuğun dikkatle izlenmesi gerekiyor. “Boy kısalığının tedavi edilebilir nedenleri ortasında büyüme hormonu eksikliği epeyce değerlidir.” ikazında bulunan Dr. Öğretim Üyesi Saygın Abalı,özellikle büyüme suratında yavaşlamanın bu sağlıksızlık için kıymetli bir bulgu olduğuna işaret ediyor. Bunların yanı sıra; Turner sendromu, tiroid hormon eksikliği, kronik böbrek sağlıksızlığı, doğumsal metabolizma sağlıksızlığı, sindirim sistemi sağlıksızlığı (örneğin çölyak sağlıksızlığı), kan sağlıksızlığı, baş içinde yer kaplayan kitle, Cushing sendromu, kortizon içeren ilaçların yahut kremlerin fazla kullanımı da uzunluk kısalığına yol açan öteki faktörleri oluşturuyor.
SORU: Uzunluk uzamasında tesirli olan besinler var mıdır?
CEVAP:Dr. Öğretim Üyesi Saygın Abalı, boy uzamasına direkt olumlu tesiri olan bir besinin olmadığını belirterek, şöyle devam ediyor: “Besin çeşitliğinin sağlanması, hayvansal ve bitkisel proteinlerin, sağlıklı karbonhidratların (tahıllar ve baklagiller), süt eserlerinin, meyve ve sebzelerin; çeşitli, kâfi ve istikrarlı tüketilmeleri ehemmiyet taşıyor. Hazır içecekler ve yiyeceklerden ise mümkün olduğunca uzak durulmalı.”
SORU: Spor uzunluk uzamasında yararlı oluyor mu? Örneğin, basketbol çocuğumun daha uzun uzunluklu olmasını sağlar mı?
CEVAP: Uzunluk uzamasının en değerli belirleyicisi, yüzde 70-80 oranında genetik etmen oluyor. Yani, çocuğun yetişkinlikteki uzunluğunu belirleyen en kıymetli etkenler anne ve babanın uzunluğu. Sağlıklı ömür, kâfi ve istikrarlı beslenme, nizamlı idman ile tertipli uyku ve ekran başında geçirilen mühlet de değer taşıyor. Basketbol üzere makul bir spor cinsinin boya daha olumlu tesiri olduğuna dair bilimsel bir ispat mevcut değil. Kıymetli nokta; çocuğun vücut sıhhatine, ruhsal ve toplumsal gelişimine en uygun olan, ayrıyeten sevdiği ve daima yapabileceği bir sporun seçilmesi.
SORU: Çocuğumun uzunluğunun gereğince uzamadığını nasıl anlarım? Ne vakit bir tabibe başvurmalıyım?
CEVAP: Birden fazla ebeveyn çocuklarının kısa uzunluklu kalacağı korkusunu yaşıyor. Pekala, çocuğun kısa uzunluklu olabileceğine işaret eden sinyaller neler? Ebeveynler ne vakit alarma geçmeliler? Dr. Öğretim Üyesi Saygın Abalı, bu soruya “Çocuk 1-2 yaş ortasında yılda 10 cm’den, 2-4 yaş ortasında 7 cm’den, 4 yaşından ergenliği başlayana kadar da 5 cm’den az büyüyorsa, bu tablo çocukta kısa uzunluk sıkıntısına işaret ediyor. Bu durumda vakit kaybetmeden bir tabibe danışmak gerekiyor.”
Dr. Öğretim Üyesi Saygın Abalı, ayrıyeten olağan büyüme bedelinde olsa bile, anne ve babasına nazaran kısa uzunluklu ise çocuğun sıhhatinin değerlendirmesi gerektiğini belirterek, şu noktalara dikkat çekiyor: “Çocuğun uzunluğu olağan olsa da, büyüme suratı düşükse yeniden kesinlikle ileri inceleme gerekiyor. Bu istisnalardan da anlaşılacağı üzere, her çocuğun uzunluğunun belirli aralıklarla yanlışsız bir formda ölçülmesi ve büyüme suratının hesaplanması çok değerli. Anne ve babanın da uzunluğunun ölçülerek sıhhat izlem kartlarına yazılması, bilhassa 2 yaş sonrasındaki büyümenin değerlendirilmesinde kilit rol üstleniyor.”
SORU: Anne baba kısa uzunluklu ise çocuk da kesinlikle kısa uzunluklu mu olur?
CEVAP: Toplumdaki yaygın inanışın tersine, anne ve/veya babanın kısa uzunluklu olması, çocuğun da kesinlikle kısa uzunluklu kalacağı manasına gelmiyor. Uzunluk kısalığı nedenleri ortasında genetik etkenler değerli yer tutuyor. Lakin genetik etmenlerin bir kısmı da sağlıksızlıklardan kaynaklanıyor. Bu sağlıksızlıklar kalıtsal oluyor, yani öbür aile bireylerinde de uzunluk kısalığı görülüyor. Bu nedenle ailede kısa bireylerin olması durumunda, bu probleme yol açan genetik etkenin saptanması ve kimilerinde tedaviye başlanması gerekiyor.
SORU: Uzunluk kısalığı tedavisinde nasıl bir yol izleniyor?
CEVAP: Uzunluk kısalığında tedavinin başarısı; sağlıksızlığın tipine, tedavinin başlama yaşına, çocuğun ve ailesinin tedaviye ahengine bağlı olarak değişiyor. Çocuk Endokrinolojisi Uzmanı Dr. Öğretim Üyesi Saygın Abalı, bilhassa erken teşhis almış çocukların tedavisinde hayli başarılı sonuçlar elde edildiğine işaret ederek, “Boy kısalığına yol açan kronik sağlıksızlıklardan birinin saptanması durumunda, bu sağlıksızlığa yönelik tedavi temeldir. Örneğin çölyak sağlıksızlığında, sağlıksızlığa has beslenme tedavisi uygulanıyor. Beslenme yetersizliği olan çocuklarda beslenme dayanağı sağlanıyor, kronik böbrek sağlıksızlığında da bu sağlıksızlığa yönelik tedaviler uygulanıyor.” diye anlatıyor. Büyüme hormonu eksikliğinde, Turner sendromu ile birtakım genetik sağlıksızlıklarda, düşük doğum tartısı olup gereğince büyüyememiş çocuklarda, beyin tümörü tedavisine bağlı uzunluk kısalığında, tekrar çocuk endokrinolojisi uzmanı tarafından büyüme hormonu tedavisi verilebiliyor.”
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı<br>
steroid satın al
