Çocuklarda tuvalet eğitimi, onların ruhsal gelişimleri açısından değerli bir yer tutmaktadır. Tuvalet eğitimine ülkü başlama yaşı 24-36 aylar ortasıdır. Bu aralık çocuklar ortasında ferdi farklılık göstermektedir. Birtakım aileler bu süreci çarçabuk aşabilirken, birtakım aileler için kuvvetli geçebilmektedir. Çocuğun hazıroluşluğuna başka çocuklarla karşılaştırma yaparak karar vermemek gerekmektedir. Dikkat edilmesi gereken değerli bir nokta tuvalet eğitimine başlamak için çocuğun ve bakım verenin bu süreçte hazır olup olmadığını belirleyebilmektir. Bu eğitime çocuğun hazır bulunuşluğundan evvel başlandığında ya da geç başlanması halinde çocuklar birtakım zorluklar yaşamaktadır. Çocuğun hazır olması kadar, bu süreci yönetecek ebeveynin de kararlı olması gerekmektedir.
Tuvalet eğitimine başlamak için çocuğun hazır bulunuşluk seviyesini anlamanıza yardımcı sorular şu biçimdedir:
-
Çocuğunuz idrarını tekraren az az yapmak yerine birkaç kez de kâfi bir ölçüde yapabiliyor mu?
-
Birkaç saat boyunca kuru kalabiliyor mu?
-
Tuvalete gitme muhtaçlığı olduğunu yüzüyle, mimikleri ile yahut duruşu ile söz edebiliyor mu? Tuvalete gitmesi gerektiği vakitleri bildiriyor mu?
-
Altının ıslanmasından rahatsızlık duyuyor mu?
-
Yetişkinlerin davranışlarını taklit yeteneği gelişmiş midir?
-
Yetişkinlerin tuvalet kullanımıyla ilgileniyor mu?
-
Pantolonunu nispeten indirip çekebiliyor mu?
-
El ve parmak uyumu çeşitli nesneleri kavrayabilecek kadar gelişmiş mi?
-
Bağımsız davranabiliyor mu?
-
Tek başına kendine ilişkin bir iskemlede oturup kalkabiliyor mu?
-
Kolay yönergeleri yerine getirebiliyor mu?
Bu sorulara evet yanıtını veriyorsanız, çocuğunuz tuvalet eğitimine başlamak için hazır görünmektedir. Bu kademeden sonra eğitimin zihin ve davranış seviyesindeki hazırlığına geçebilirsiniz.
Zihinsel hazırlık kısmında birinci evvel çocuğa onun anlayabileceği bir lisan ile somutlaştırarak tuvaletin neden kullanılması gerektiği, çiş, kaka, bunların ne olduğu çocuğun anlayabileceği bir lisan ile anlatılması gerekmektedir. Bu süreçte tekrar oyun ve oyuncaklardan, kitaplardan da yararlanabilirsiniz. Oyuncak ayı ya da gibisi bebek üzere oyuncaklara bez bağlayarak tuvalet eğitimi verebilirsiniz. Oyuncağının bezden çıkması oyunu ile çocuğunuz özdeşim kurarak ve eğlenerek tuvalet eğitimine ahenk sergileyebilir. Ayrıyeten ona tuvalet eğitimi ile ilgili okuyacağınız öyküler ve bu öyküler üzerine gerçekleştireceğiniz sohbetler de bu süreci kolaylaştıracaktır.
Davranışsal hazırlık kısmında ise tuvalette yapılan hareketlerin gösterilmesi ve tuvaletin nasıl kullanılacağının öğretilmesidir. Külotun indirilişi, tuvalete nasıl oturacağı, sonrasındaki paklık öğretilmelidir. Tuvaleti çocuğunuza nazaran hazırlamanız da ehemmiyet taşımaktadır. Tuvalete uzunluğunun ulaşabilmesi için basamak yüksekliğinde bir dayanak hazırlayabilir ve klozetin önüne koyabilirsiniz. Tuvaletin içine koyacağınız dayanak ile oturma alanını daraltabilirsiniz. Bunları çocuğunuz için eğlenceli hale getirerek, birlikte oynadığınız oyunlarla gösterip öğretebilirsiniz. Çocuğun tuvalete yahut lazımlığına alışmış olması değerlidir. Lazımlığına oturmayı rutin ve çocuğunuz için eğlenceli işlerden biri haline getirebilirsiniz. Bu çocuğunuzun alışkanlık geliştirmesini kolaylaştıracaktır. Tuvalet eğitiminde çocuğunuz ile birlikte alışveriş yapabilirsiniz. Çocuğunuzun seçtiği materyallerin kullanılması ve bu sürece onu da dahil etmeniz onu motive edecektir.
Şayet çocuğunuz kendisine söylediklerinizi anlamasına karşın yönergelere uymuyorsa ve yönergelere uymak konusunda direnç gösterip sizinle inatlaşıyorsa tuvalet eğitimine başlamamanız ve birinci olarak bu bahis ile ilgili tahlile kavuşmak için çalışmaların yapılması gerekmektedir. Bu süreçte sabırlı ve hoşgörülü olmanız gerekmektedir. Bu sebeple ebeveynin de hazırbulunuşu kıymet arz etmektedir. Tuvalet eğitimi sürecinde çocuk gerileme gösterebilir. Bu durum ile karşılaşan ebeveyn öfkelenmemeli, bilhassa öfkesini, telaşını çocuğa yansıtmamalıdır. Çocuğunuz tuvaletini yapmayı kesin bir formda reddediyorsa tuvalet eğitimine çocuğunuz hazır olana kadar beklemeniz ve inatlaşmamanız hayli değerlidir.
Bez bırakmaya karar verildikten sonra en değerli noktalardan bir başkası, gündüz ve gece bezin bir ortada bırakılmasıdır. Ebeveynlerin yaptığı yanlışlardan biri gündüz bezi çıkartıp, gece bezin bağlanmasıdır. Yatağına ıslatacağı, uykuda altına kaçıracağı kaygısı ile aileler gece bez bağlamayı tercih etmektedirler. Ancak bu yaklaşım çocuğun sürecini daha kuvvetli bir hale getirebilmektedir. Gündüz mesane denetimini sağlayan ve altına kaçırmayan çocuk, gece altına yapabilmekte ve bu nedenden ötürü tutma refleksi gelişememekte, altını ıslatma meseleleri devam etmektedir ve sonraki süreçte de gece bezini bırakmakta aile ve çocuk zorluk yaşamaktadır. Bu sebeple gündüz ve gece bez bırakma süreci tıpkı anda olmalıdır. Bezi bir kez hayatınızdan çıkarttığınızda bu büsbütün her şart için gerçekleşmelidir. Yoksa çocuk bezi istediği vakit kullanabileceğini düşünebilmekte ve geri dönüşler yaşanabilmektedir. Ailelerin gece bağlamayı tercih ettikleri alıştırma külotu da altına bağlanan bezin mantığından farklı değildir ve gece bez bağladığında yahut alıştırma külotu giydirdiğinizde çocuğunuza giden ileti yeniden tıpkı olacaktır. Şayet yatağın ıslanması ile ilgili siz tasa içindeyseniz yatağına çarşafının altına sıhhatsiz bezlerinden serebilirsiniz.
Çocuğunuzun bezi bırakıp, tuvaleti kullanacağı gün hem çocuk hem de aile için heyecan vericidir. Hazırlıklarınız tamamlandıktan, çocuğunuzdan bezi çıkartmaya yönelik hazırlığına ait geri dönüşleri aldığınızda ve siz kesin olarak karar verdiğinizde, çocuğunuza bunu bir iki gün evvelden “artık bezlerinden ayrılacağını, bezini kullanmayacağını” söylemelisiniz. Aile içinde de bununla ilgili konuşmalar gerçekleştirebilirsiniz. Bezi çıkartacağınız günün sabahında bezini açın, kirli bezini birlikte kaldırın. Konutunuzdaki başka bezleri de artık muhtaçlığı olmadığı açıklamasıyla birlikte kaldırın. Kendi seçtiği pak ve yeni külotunu giymesine yardımcı olun. Ona rol model olarak tuvalet gereksiniminiz geldiğinde tuvalete gittiğinizi bildirin. Senin de çişin geldi mi? halinde ona da sorun. Öğlen uykusuna yatmadan ve gece uyumadan evvel kesinlikle çişini yaptırın.
Tuvalet alışkanlığını kazanamamış kimse yoktur. Süreç içerisinde yaşayabileceğiniz zorluklar siz ebeveynleri telaşa sürüklememelidir. Tuvalet eğitimi sürecinde sizin bu mevzuyla ilgili kaygınızı sezinleyip, çocuk kendi üzerinde bu hususla ilgili baskı hissetmemelidir. Bilhassa bu süreci yöneten ebeveynin tavrı sürecin ahenk içinde ilerlemesini sağlayacak değerli faktörlerden biridir. Süreç içerisindeki dikkat edilmesi gereken değerli hususlardan biri, ebeveynin ‘kötü, pis’ vb. formundaki reaksiyonları ve söylemleridir. Çocuk tuvaletini yaptığında onu çişinden ya da kakasından tiksindirecek, utanmasına sebep olacak reaksiyonlarda ve telaffuzlarda bulunulmamalıdır. Ebeveynin bu reaksiyonları süreci zorlaştırmaktadır. Çocuk kirlenmeye karşı bir hassasiyet geliştirebilir ve tutma refleksi gelişmişken kirlenmesin diye bırakma refleksini geliştiremeyebilir. Sonrasında da çocuğunuzda tuvalet gereksinimini tuttuğu için altına kaçırmalar gözlemlenmeye başlanabilir. Eleştirmekten, rencide etmek, cezalandırmaktan mutlaka kaçınmak gerekmektedir. Muvaffakiyetlerini, yapabildiklerini övgü ile karşılayarak çocuğunuzu cesaretlendirmelisiniz. Tuvalete yetişememiş bile olsa tuvalete gitmesi yahut tuvalete gidip pantolonunu çıkarmış olması da takdir edilmelidir. Süreç
içerisinde “kızım kendi kendine tuvaletini yaptı”, “artık kızım da pak, kuru külot giyiyor.”, “kızım artık büyüdü” üzere sözel sözlerle ödüllendirmeniz çocuğunuzu motive edecektir.
Unutulmamalıdır ki, tuvalet eğitiminin tamamlanması çocuktan çocuğa farklılık göstermektedir. Bu eğitime başlamak için yanlışsız vakti belirleyebilmek de değerlidir. Çocuğunuzun hayatında kardeş doğumu, taşınmak, okul sürecine yeni başlamış olmak üzere gibisi bir değişim mevcut ise, tuvalet eğitimi sürecine ahenk sergilemekte zorlanabilir. Bu teklifler dışında tuvalet eğitimi süreci içerisinde karşılaştığınız, çocuğunuzda gözlemlediğiniz ve zorluk yaşadığınız durumlarla ilgili bir uzman dayanağına başvurmanız daha sağlıklı olacaktır.
