Alışkanlıklar, vakte, yönlendirmeye, bilhassa de tekrara bağlı olan kazanılmış davranışlardır. Hiçbir alışkanlık tek seferlik denemeyle kazanılmaz. Çocuklarımıza iyi ve yanlışsız alışkanlıklar kazandırabilmemiz çok değerlidir; zira bir alışkanlık kazandırıldıktan sonra düzeltilmesi çok güç ya da olanaksızdır.
Alışkanlıkların kazanılmasına temel oluşturan davranışlar çocuğun doğumu ile başlar, okul öncesi ve ilkokul periyotlarında besbelli bir biçim alır. Alışkanlıkların kazanılmasındaki birinci temel tesirler, annenin çocuğunun beslenme, paklık ve sevgi ihtiyaçlarını karşılarken gösterdiği kararlılık, nizam ve duyarlılıktır.
Pek çok anne çocuklarının muhakkak bir saatte yatmak istememelerinden şikayetçidir. “Bizim oturduğumuz kadar oturuyor sonra da sabahleyin kaldırmakta zahmet çekiyoruz.” Ya da “Sabahları herkesten evvel kalkıp, bizleri rahatsız ediyor.” Bu türlü durumları nasıl önleyebileceklerini soran annelere en uygun teklif: Çocuğu her akşam belli bir saatte yatırmak için hazırlamalı, bir müddet yanında kalarak ona masal anlatmalı yahut öykü okumalı ve daha sonra çocuğu uyumaya bırakmalıdır. Bu yapılacaklarla çocuğunuza yeterli uyku alışkanlığı kazandırma konusunda kıymetli bir adım atmış olacaksınız.
Ayrıyeten, uyku saatlerine yakın vakitlerde çok hareketli oyunlar oynamaktan, heyecanlanabileceği olaylardan uzak tutulmalıdır.( Örneğin, babanın getirdiği yeni oyuncağı, tam uyumaya giderken çocuğuna göstermesi vb.)
Tüm alışkanlıkların kazanılmasında temel olan ve bireyin omurundaki disiplin kaynağını oluşturulan tutarlılık, yeterli uyku alışkanlığının kazanılmasında da en değerli rolü oynar.
Her gece çocuğun ısrarlarına dayanamayarak “Hadi bu seferlik…” diyerek onun uykuya gitmesini geciktiren bir tavır izleyen anne-babanın tertipli uyku alışkanlığını çocuğa kazandırabilmesi oldukça zordur. Zira çocuk bir sefer bozulan kuralı, istediği vakit bozabileceğini öğrenmiş olmaktadır. Bu sebepten ötürü, anne-babanın kararlı tavrının uygun uyku alışkanlığı kazandırılmasında rolü çok büyüktür.
Uyku vakti ,genelde tüm çocuklar,özellikle de hudutlu,aşırı hassas ve duygusal çocuklar için epey güç bir vakittir. Sorunları ile tek başına kalmayı istemediği için uyumaya gitmekte direnç gösterebilir.
Çocuk uyursa annesinin kendisini terk edeceğini yahut okulda unutulacağını düşünerek uyumamak için direnç gösterir.
Çocukla bağları bozacak ceza ve tartışmalara gitmek yerine ona inanç verici bir biçimde yaklaşılması, olumlu davranış örneklerinin yerleştirilmesinde faydalı olabilecek noktalardır.
UYKU ALIŞKANLIĞI KAZANDIRMAK İÇİN NELER YAPILABİLİR
Uyku nizamı oluşturulur:
Düzgün ve tertipli bir uyku alışkanlığı oluşturabilmek için ‘anahtar’ çocuğu her gün tıpkı saatte yatağa göndermek ve bir gece uykusu rutini geliştirmektir. Çocuğun erken yatmasını teşvik etmek anne ve babaların vazifesidir. Çocuk erken yatmamak için türlü mazeretler uydurur ve çatışmalar yaşanır. Bu nedenle uyku saatlerini yavaş yavaş istenen saate çekmek konusunda bir program hazırlanabilir. Böylelikle çocuk ile erken yatma konusundaki çatışmalar çözümlenmiş olur.
Bu mevzuda dikkat edilmesi gereken bir mevzu da çocuğun yatıp uyumasını isteyip annenin ve babanın çocuğun sevdiği (televizyon izleme gibi) faaliyetlere o yatınca da devam etmeleridir. Çocuğu erken yatmaya alıştırmak için birinci vakitlerde anne babanın da erken saatlerde yatması önerilebilir.
Uyku ortamı ayarlanır: Uyku alışkanlığı iki adımda gerçekleşir. Bunlardan birincisi, çocuğun uyanıklıktan uykuya geçişini kolaylaştırmak, ikincisi ise “ ahenge zamanı”nın geldiğinin işaretini vermektir. Bunun için çocuğun yatağa girmeye hazırlanma ve uyumaya ait yarım saatlik rutini öğrenmesi ve buna alışması gerekir.Çocuk için ülkü uyku ortamı hafif loş ışık (hemen çabucak karanlık), sessiz ve rahat edebileceği ısıda bir odadır ve gece uykusuna hazırlık yaparken annenin her hareketinin huzurlu ve sakin olmasına kıymet vermesi gerekir.
Uyumadan banyo yaptırılabilir: Ilık bir banyo yaptırılarak çocuk rahatlatılabilir. Ahenge saatindeki istekleri azaltılmalıdır:
Gece uyandığında: Çocuk gece anne-babayı çağırdığında onunla ilgilenilmesinin sakıncası yoktur. Çocuğun yanına giden ebeveynin öncelikle çocuğun nitekim huzursuz olup olmadığını anlamaya çalışması ve bir huzursuzluğu olmadığından emin olunca sakin ve yumuşak ses tonuyla onunla konuşarak rahatlamasını sağlayıp tekrar kendi kendine uykuya dalmasını sağlaması gerekmektedir. Şayet çocuk gece uyandığı vakitlerde anne-babadan yakın ilgi görmeye alıştıysa, onu yavaş yavaş bu durumdan vazgeçirmeye çalışılmalıdır.
Gece uykusu rutini kazandırılmalıdır: Uyku vakti çocuk için sıcak, huzurlu ve konforlu bir süreç olmalıdır. Banyo yaptırmak, masal okumak, müzik mırıldanmak üzere aktiviteler, çocuğun sakinleşip uyumasına yardımcı olacaktır. Bütün bu aktiviteleri daima birebir sırayla ve epey sakin ve huzurlu hareketlerle uygulayıp çocuğa gece uykusunun huzur ve memnunluk verici olduğunu hissettirmek gerekir. Çocuklar nizamı sever, aktivitelerin daima tıpkı sırayla yapılması ve arttan ne geleceğini bilmeleri onları heyecanlandırır ve keyifli eder
Beslenme, çocuğun birinci temel ihtiyaçlarından biridir. Çocuğun kişiliği okul öncesinde şekillenir. Yetişkinlik çağının davranışlarını etkileyecek alışkanlıkların edinilmesi de yeniden bu yıllarda olur. Bu çağda edinilen sistemsiz yemek yeme alışkanlığı, çocuğun hayatının öbür devirlerinde fizikî, duygusal ve toplumsal gelişimini etkilemektedir.
Çocuk, hayatının birinci günlerinde kendi beslenme gereksinimlerini etrafındakilere iletir. Annenin, çocuk ağladığında ona karşılık vermekte gecikmesi, tam bir işe başladığı sırada işinden alıkonulduğu için kızması ve bunu belirli eden bir ses tonu kullanması ya da davranış sergilemesi, tertipli bir programla değil, canının istediği vakit ya da çocuk her ağladığında onu beslemesi, daha sonraki periyotlarda olumlu yeme alışkanlığının oluşmasında sıkıntıların ortaya çıkmasına neden olabilir. Üç – dört yaşındaki çocuk anne ile çatışma artınca, yemek yemek istemeyebilir, ağzında tutabilir ve zorlayınca kusabilir.
Çocukları beslenme saatlerinde sonlu ve reaksiyonlu yapan durumlar şunlardır:
a)Zorlama ve Korkutma: Kâfi ölçüde ve vaktinde yemediği, etrafı kirlettiği ve çok sık yediği için ya da değişik nedenlerle çocuğa baskı yapmak, korkutmak ve cezalandırmak çocuk üzerinde berbat izler bırakır.
b)Çocuğun her istediğini yapmak: Çocuğa çok ilgi göstermek, isteklerine boyun eğmek, ne istiyorsa yapmak çocukta olumsuz tesirler yaratır.
c)Acele ettirmek ya da oyalamak: Çocuğu yemeğini yemesi için ivedi ettirmemeli ya da gereksiz yere oyalanmasına mani olunmalıdır.
d)Kıyaslama ve kıskandırma: Öteki çocuklarla kıyaslanması, örneğin, az yediği için zayıf olduğu, arkadaşlarının ondan yeterli yediğini söylemek, kıskandırmak yanlıştır.
e)Ödüllendirme: Yemek yemek pazarlık konusu olmamalıdır. Yemeğini yediğinde ona bir şeyler almak üzere kelam vermek, istediği her şeyi yapmak evvel olumlu sonuç verse de sonuçta çocuk istediği üzere davranacak, her yemeğin sonunda ödül bekleyecektir.
