Obsesyon ve kompulsiyon tarifleri nelerdir?
Çeşitli Türkçe kaynaklarda obsesyona “takıntı” kompulsiyona ise “zorlantı” tanımlaması getirilse de artık birden fazla kaynak obsesyon ve kompulsiyon tabirleri kullanılmaktadır. Tanımlayacak olursak obsesyon kişinin denetimi dışında ortaya çıkan tekrarlayıcı niyetlerdir. Ortaya çıktıklarında bireylerde rahatsızlık hissi meydana getirirler. Bu rahatsızlık hissinin kaybolması için kompulsiyon denilen bir grup davranışlar sergilenmektedir. Sağlıksızlar bu cinsten niyet ve eşlik eden davranışların mantıksız olduğunu birden fazla sefer bilirler ve bunlardan kurtulamadıklarından şikayet ederler.
Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) tarifi nedir?
OKB çeşitli obsesyonlar ve kompulsiyonlarla birlikte seyreden ve kişinin bu fikir davranış ikilisi nedeni ile günlük hayatını olumsuz etkileyen kronik seyirli önemli bir psikiyatrik sağlıksızlıktır. Bireyler ekseriyetle bu niyetlerin doğurduğu kasvet hissini bastırmak için sergiledikleri davranışlar, ve niyetlerin tekrarlamaması maksadıyla kaçındıkları muhakkak durumlar nedeniyle bir çok günlük aktivite sırasında çeşitli sonları aşmazlar ki buna ritüel (adet) denilmektedir. Örneğin kirlilik takıntıları nedeniyle daima ellerini yıkayan bir sıhhatsiz, elleri kirlenmesin niyetiyle muhakkak objelere dokunmak istemeyebilir. Bu da gün içerisinde daima makul aktivitelerden kaçınmayı, planlanan işlerin daima emsal yollar izlenerek yapılması durumuna yol açar. Sağlıksızlık çoğunlukla 15-40 yaşları ortasında başlayarak dalgalı bir seyir izler.
Çocuk ve Ergenlerde OKB görülür mü?
Evet görülür. Günümüzde OKB’nin çocuklukta ve erişkinlikte emsal belirtilerle ortaya çıktıkları ve olguların yarısına yakınında çocuk-ergen periyodunda başladığı anlaşılmıştır.
OKB Çocuk ve Ergenlerde sık gözlenen bir sağlıksızlık mıdır?
Kısmen sık olarak görülmektedir. Yapılan çalışmalar %1-3 oranında olduğunu söylemektedir. Türkiye’de yapılan bir örneklemde 200 çocukta birinde görülmekte olduğunu söylemektedir. Çocukluk periyodunda erkeklerde daha fazla görülürken ergenlikle birlikte kızlar ve erkeklerde eşit oranda görülür.
Gelişimin bir kesimi sayılan olağan olarak görülen takıntılar ve ritüel davranışlar var mıdır?
Evet gelişimin bir modülü olarak bir kadro ritüel haline gelen davranışlar görülebilir. Bunlar sağlıksızlık belirtisi değildir. Olağan olarak görülen törensi davranışları ve görülme yaşlarını aşağıda ki tabloda özetlemeye çalıştım. Bu ritüeller ekseriyetle günlük hayatın bir kesimidir ve çocuğun ömür kalitesini etkilemezler. Ömürlerinin mühlet olarak kıymetsiz bir kesimini oluştururlar. Çoklukla badire vermezler. Tersine tasa ve korku ile baş etme hünerlerini artırırlar.
Olağan olarak görülen takıntı ve ritüeller ne vakit sağlıksızlık olmaya başlar?
Öncelikle şunu belirtmem gerekir. Bu davranışlar birden fazla vakit bir sağlıksızlık belirtisi değildir. Lakin obsesyonlar ve kompulsiyonlar çocuğun günlük hayatını zora sokacak duruma gelirse, 2 haftadan uzun sürerse, çocuk bunların saçma fikir olduğunu kabul etse bile bu durumdan düşünce duyarsa bu durum OKB’yi düşündürebilir ve bir çocuk ve ergen psikiyatrisine başvurulması gerekir.
OKB nedenleri nelerdir?
Günümüzde yapılan çalışmalar OKB’nin artık bir beyin sağlıksızlığı olduğunu göstermektedir. Bilhassa orbitofrontal korteks, singulat korteks ve nuc. Kaudatus üzere beyin bölgelerindeki bozulmaların bu sağlıksızlığın gelişmesinde değerli yer fiyat. Ayrıyeten serotonin ismi verilen bir beyin kimyasalında ki bozukluk yapılan çalışmalarda gözlemlenmiştir. Bir kısım OKB sağlıksızlarında ise sağlıksızlığın başlangıcından çabucak evvel streptekok ismi verilen bir mikrobun enfeksiyonunun gözlemlenmesi bu mikrobun sağlıksızlığın gelişmesinde tesirli olabileceği akla getirmektedir. Fakat bu çeşit enfeksiyonların sonrasında başlayan sağlıksızlık çoklukla çok enderdir.
OKB ebeveyn tavırları sonucu gelişir mi?
Hayır, yapılan çalışmalar aile tavır ve davranışlarının, okul problemlerinin ve çevresel faktörlerin sağlıksızlığın gelişiminde etken olmadığı belirtilmektedir.
OKB hangi psikiyatrik sağlıksızlıklarla birliktelik gösterir?
Bilhassa çocuk ve ergenlerde OKB bir grup psikiyatrik durumlarla birlikte gözlenir. En sık birlikteliği Tik Bozukluğudur. Tikler ani ortaya çıkan sıçrayıcı kas hareketleridir. Birtakım hadiselerde garip sesler formunda de meydana gelebilir. Yapılan beyin görüntüleme çalışmaları tiklerin ve obsesyonların birebir beyin bölgelerinden kaynaklandığını göstermektedir. Ayrıyeten üstte belirtiğim enfeksiyöz olaylar sonucunda gelişen OKB’ye genellikler tiklerde eşlik eder. İkinci eşlik eden durum ise Dikkat eksikliğidir. Dikkat problemleri obsesyonların bir sonucu olabileceği üzere farklı bir antite olarak da görülebilir. Bilhassa ergenlerde OKB ile birlikte Depresyon sıklıkla görülür.
OKB nasıl tedavi edilir?
OKB sağlıksızlığı tedavisinde 2 temel usul vardır. İlaç tedavisi ve Bilişsel Davranışçı Terapi. En uygun olan her iki formülün bir ortada kullanılmasıdır. Kimi hafif hadiselerde tek başına terapi kâfi iken birçok hadisede ilaç tedavisi mutlak gereklidir. İlaç tedavilerinde en önemli silahlar antidepresanlardır. Fakat depresyondaki dozlarından daha yüksek dozlarda ve daha uzun sürede kullanılmalıdır. Ekseriyetle birinci atakta iki yıl tedaviye devam etmek gerekir. İlaç tedavisine cevap genel olarak 8-12 haftada karşılık alınır. Çocuk ve ergenlerde onay almış ve itimatla kullanabileceğimiz bir çok OKB ilacı mevcuttur. Bu ilaçlar katiyetle bağımlılık yapmaz. Yan tesirleri genelde ılımlıdır. Tedavi sırasında beklenmedik bir tesir gördüğünüzde kesinlikle doktorunuza müracaatınız.
OKB olan çocuk ve ergenlerin aileleri çocuklarına nasıl davranmalılar?
Öncelikle ailelerimiz bu sağlıksızlıkla alakalı bilgilenmeleri çok değerli. Şunu akıldan çıkarmamak lazım daima el yıkayan ya da garip sorular soran çocuğunuz aslında bu davranışları katiyetle yapmak istemiyor ve bu durumdan en müzdarip olan da tekrar çocuğumuz. O yüzden katiyetle suçlayıcı hallere girilmemelidir. Obsesyonlara karşı uzun ikna edici konuşmalar tersine çocuğun başını karıştırmak ve sağlıksızlık yüzünden kendisini makûs hissetmesine neden olmaktan öteye gitmez. Kızmak, bağırmak, cezalandırıcı tavırlar sergilemek sağlıksızlığın gidişatını daha berbata götürdüğü üzere depresyon üzere pek çok sağlıksızlığa taban hazırlayacaktır. Aile içi irtibatını artırmak, toplumsal ya da sportif faaliyetlere yönlendirmek ve sağlıksızlığın belirtilerini gündemde tutmamak en kıymetli yapılacak hallerdir. OKB’ye güya grip nezle yada kronik bir bedensel sağlıksızlıkmış üzere reaksiyon göstermek ve çocuğumuza daima birlikte bu sağlıksızlığın üstesinden geleceğimiz teminatını vermek onu rahatlatacak ve tedaviye karşı motivasyon sağlayacaktır.
