Depresyon; çökkünlük, derin keder, bazen de hem hüzünlü, hem bunaltılı bir his durumla birlikte niyet, konuşma, devinim ve fizyolojik süreçlerde yavaşlama, sakinleşme ve bunların yanı sıra değersizlik, küçüklük, güçsüzlük, isteksizlik, karamsarlık, his ve kanıları ile karakterize bir sendromdur. Depresif bozukluklar öbür psikiyatrik bozukluklara misal olarak genetik, ailesel ve çevresel etkenler ortasındaki karşılıklı etkileşim sonucu ortaya çıkmaktadır. Geçmişte yaşanan travmalar, kayıplar, keder ve zorlanmalar, hala devam eden meseleler, yeni ortaya çıkmış zorlayıcı hayat olayları, düşük eğitim seviyesi, yoksulluk da depresyona neden olabilir. Depresyon en az 2 hafta süren his durum çökmeleridir. Gün içindeki gelip süreksiz moral bozulmaları depresyon olarak
adlandırılmaz. İki haftalık periyotta görülmesi gerekenler:
1. Çabucak çabucak her gün yaklaşık gün uzunluğu süren depresif his durumu 2. Aktifliklerin tümüne ya da birçoklarına karşı ilgi ya da istek azalması 3. Değerli seviyede kilo kaybı ya da kilo alımı ya da manalı seviyede iştah azalması ya da artması 4. Çok ahenge ya da uyuyamama 5. Psikomotor ajitasyon ya da retardasyon 6. Yorgunluk bitkinlik yahut güç kaybı 7. Çok ya da uygunsuz biçimde kendini bedelsiz ya da hatalı hissetme 8. Düşünmede, odaklanmada ya da karar vermede zorluklar 9. Tekrarlayan mevt ve intihar fikirleri
Depresyon riski çocukluk yaşlarından ergenliğe hakikat bir artış gözlemlenir ve ergenlikte üst düzeye ulaşır. Depresyon riskinde ergenliğe kadar cinsiyetler ortasında bir fark görülmemiştir ama ergenlikte yapılan çalışmalara nazaran kızlar erkeklerden daha fazla risk altında olduğu saptanmıştır. Çocuğun bir yakınını kaybetmesi, kaza, ani ömür değişiklikleri, ailesinin sosyo-ekonomik durumun bozulması, doğal afetler, anne babasının boşanması, ayrılık, okul başarısızlıkları, sevgisiz ortamlar, sağlıksızlıklar, diğerine bağımlı kalma üzere hayatını olumsuz etkileyen olaylar depresyona itebilmektedir. Anne baba evlilik çatışmaları, ebeveyn tarafından reddedildiğini algılamaları, aile içi alakaların zayıf olması depresif belirtileri artırmaktadır. Ebeveyn depresyonu ve ruhsal bozuklukları ile çocuk ve ergenlerin depresyon seviyesi ortasında manalı bağlantılar tespit edilmiştir. Kimi çalışmalarda düşük okul başarısı ile depresyon ortasında alaka bulunmuştur. Düşük sosyo-ekonomik seviyeye sahip bireylerde daha fazla olduğu tespit edilmektedir
Bebeklik Periyodunda Depresyon
1-2 yaşları ortasında yer alan olağan bir gelişim evresidir. Daha sonraki yıllarda Spitz, anneden ani olarak ayrılan 6-8 aylık bebeklerde ağlama ve incelemelerin akabinde içe kapanma ve etrafa kayıtsızlık halinde ortaya çıkan tabloyu “anaklitik depresyon” olarak tanımlamıştır (Spitz, 1945; Spitz, 1965). Bu periyodun en değerli özelliği konuşmanın başlangıç hiç olmaması ve ortaya çıktığında yetersiz kalmasından ötürü irtibat ve
duyguları dışlaştırma imkanlarının kısıtlılığıdır. Hasebiyle çocuğun yaşının küçük olması› ölçüsünde, uyku ve yeme bozuklukları, cilt belirtileri (egzama) üzere somatik sözler ön plana çıkacaktır. Bu bebekler bitkin, dingin, donuk bakışlı ve etrafa kayıtsız bir görünüm sergilerler. Yaşına uygun ses oyunlarını (agu v.b.) ve el oyunlarını gerçekleştirmediği üzere, çevreyi merak ve keşif davranışlarını da göstermezler. Bunların yerine kendi kendini uyarmaya yönelik stereotipik davranış örüntüleri sergilerler. Tablonun daha da ağırlaştığı durumlarda bebeğin psikomotor gelişimi yavaşlayabilir.
Çocukluk Periyodunda Depresyon
Çocuklarda mutsuz, disforik mizaç ve depresif görünümün (ya da her ikisinin birden) günler ile haftalar ortasında bir mühlet devam etmesi durumudur. Çocuklarda depresyon, daima bir mutsuzluk durumu ve çocuğun sevinç ve yaratıcılığını azaltan bir neşesizlik hali olarak da tanımlanabilir (Tüzün, 1993) Depresif ruh durumu “yapamam”, “bilmiyorum”, “yorgunum” üzere tabirlerle aktarılır. Lakin bunun yanında depresif afektlere karşı koymayı amaçlayan, saldırgan ve dürtüsel davranışlar, hırsızlık, palavra, okuldan yahut konuttan kaçma üzere tavırlara başvurulabilir. Okul başarısızlıkları ise çabucak hemen her olguda mevcuttur. Okul çağı çocuklarındaki depresyon, kendini geri çekme, okulda akran ilgilerinde bozulma, akademik başarısızlıklar, ilgi ve etkinliklerde azalma, dikkatini toplayamama halinde de görülebilir. Enürezis, enkoprezis üzere bozukluklar, baş ve karın ağrıları üzere somatik yakınmalar da yeniden bu periyot depresif belirtileri ortasında sayılabilir.
Bir çocuk uzun vadeli depresyona ya da asabi ruh haline girdiğinde distimi tanısı konur. Distimi ve majör depresyon ortasındaki fark, semptomların şiddetine ve ısrarına bağlıdır. Majör depresyon daha şiddetlidir ama birkaç ay sonra hafifler. Distimi daha az besbelli semptomlara sahiptir lakin kroniktir. Velhasıl uzun müddetli kronik depresif davranışlara neden olan sıkkın ruh halidir . Majör depresyon ise toplumsal ve okul işlevselliğinde bariz bozulmaların görüldüğü dikkate alınması gereken kıymetli bir bozukluktur.
Ergenlik Periyodunda Depresyon
Ergenlik, sekonder cinsel karakterlerin gelişmesine bağlı olarak cinselliğin uyandığı, vücudun cinselleştiği bir geçiş devridir. Bu geçiş devrinde ruhsal yapının da bu bedensel değişikliklere ayak uydurması, değişiklikle alevlenen eski çatışmalar yanında yeni ortaya çıkan çatışmalarla da baş etmesi gerekmektedir. Ruhsal yapının bu çatışmalarla baş edemediği durumlarda ortaya çıkabilecek dekompansasyon tablosu da depresyon olabilir.
Yetişkin depresyonu ile en fazla örtüşen devirdir. Ergenler, içinde bulundukları devir itibariyle his, fikir ve bağlarında ani değişiklikler yaşarlar. Depresyondaki ergenler bu değişiklikleri daha süratli yaşayabildikleri üzere, yetişkinlere benzeri halde toplumsal geri çekilme, ilgi ve aktiflikte azalma, arkadaş ilgilerinde bozulma, okul muvaffakiyetinde düşme, okul ve konuttan kaçma, husus ve alkol kullanma eğilimi ile intihar niyet ve teşebbüsleri biçiminde depresyon belirtileri gösterebilirler. Siyah giysiler giyme eğilimi, kasvetli şiirler yazma yahut depresif temalar içeren müzikle meşgul olma yaygın depresif belirtiler olabilir. Uyku meseleleri, tüm gece televizyon izleme, okula gitmek için uyanma zorluğu ya da gün boyunca ahenge durumu halinde görülebilir. Çoklukla zevk veren aktivitelere olan ilgi eksikliği, arkadaş ortamından çekilme yahut yatak odasında yalnız başına kalma durumu halinde görülebilir. Sıkılma, deprefis his durumunun bir sonucu olabilir. Mutsuzluk, huzursuz ve kaygılı olur, Denetim edilemeyen öfke durumu yaşanır, suçluluk duygusu hakimdir (Morgan, 2000). Ergenlikte depresyonu, davranış bozukluğu, unsur kullanımı ya da yeme bozukluğuyla da birlikte görülebilir.
Okul Çağı çocuklarında majör Depresif bozukluğu yaşamış olma oranı %1.5-%2.5, ergenlerde ise bu oran %15-%20 ortasındadır (Graber ve Sontag, 2009). 15 yaşına kadar kız ergenler, erkek ergenlerden iki kat daha fazla depresyon yaşamaktadır. Bu cinsiyet farkının sebeplerinden kimileri şunlardır:
1. Bayanlar, Depresif ruh halinin sonuçları ve nedenleri üzerinden tekrar tekrar düşünme
ve bunu abartma eğilimindedir. 2. Bayanların benlik imajları, bilhassa de vücut imajları erkeklere nazaran daha olumsuzdur. 3. Bayanların, kilo ile ilgili mevzularda erkeklere nazaran daha çok gerilim yaşarlar. 4. Bayanlar ayrımcılığa erkeklerden daha fazla maruz kalırlar. 5. Hormanel değişiklikler ergenlik devrinde bilhassa kızlar ortasında depresyon
yatkınlığı artırabilir.
Tedavi
Çocuk ve ergen depresyonlarının tedavisinde izlenecek yol, klinik değerlendirmede izlenen yola paralel olmalı, yani çocuğun yaşını ve gelişim seviyesini göz önüne almalıdır. Anne-çocuk terapisi, aile terapisi, ferdi terapi ve antidepresan tedavisi seçiminde çocuğun yaşı yanında tablonun yükü ve eşlik eden öbür patolojilerin de göz önüne alınması› gerekir. Ergenlerde antidepresan tedavisi ise depresyonun art plandaki psikotik yapıyı gizleyebilme mümkünlüğü nedeniyle farklı bir özellik taşır.
Bilişsel Davranışçı (BD) yaklaşımlar ve kişilerarası psikoterapi stratejileri depresyonun tedavisi için tesirlidir. Emel negatif bilişleri azalmak, ergenin müspet aktivitelere iştirakini artırmak, optimist bakış açısını desteklemek, kişilerarası ve psikososyal stresörleri yönetmek olmalıdır. Bu bağlamda ergenlik periyodu bireylere yönelik uygulamalar irrasyonel inançlar ve karamsar atıfları, negatif kendilik algısını değiştirmek ve kişilerarası maharetlerini geliştirmek gayesiyle, baş etme eğitimi, toplumsal sorun çözme, toplumsal maharet, bağlantı hüneri eğitimi, gerilim idaresine ait bilişsel davranışçı terapiler, gerilime cevapta değişken yansıyı azaltmada hisleri düzenleme stratejilerini kapsamaktadır. Ayrıyeten aileye temellenmiş psiko eğitim teşebbüslerinin de tesirli olduğu ve okula temellenmiş formda uygulanmasının uygun olacağı bildirilmektedir.
