Eski bir İstanbul hanımefendisini daha ağırlamaya hazırlanıyordu konağımız. Beyaz saçları ve pak yüzüyle kapıdan girer girmez dikkatimi çekti. Beşere huzur veren bir hız sözü vardı. Oğlu gelini ve torunuyla gelmişti. Bir huzurevine yatacağından habersizdi. Dinlenmen için birkaç günlüğüne bizimle kalacağını sanıyordu. Kısıtlı bir vaktim olmasına karşın sıhhatsiz hakkında bilgi almadan çabucak görüşmek istedim. Hoş türkçesi ile kısaca kendinden bahsetti. 78 yaşındaydı. Eşinin çok tanınmış bir ceza hakimi olduğunu ancak on yıl evvel kaybettiğinden söyledi. İki oğlunu da evlendirmişti. Yalnızdı ve beşerlerle iç içe olmanın ona güzel geleceğini düşünüyordu. Sonraki gün uzun uzun konuşmak üzere kelam alıp ayrıldım yanından.
Sabah erkenden gittim Ayşe hanımın yanına.
– Günaydın efendim. Sohbetimize kaldığımız yerden devam edebilir miyiz?
– Sohbetimize mi? Birinci sefer görüyorum sizi hoş kızım. Daha evvel de sohbet ettiğimizi hatırlamıyorum lakin isterseniz konuşabiliriz?
Şaşkına dönmüştüm. “Peki” diyebildim yalnızca.
Kendinden bahsetti tekrar yaşı ve eşinin mesleği dışında tüm anlattıkları birbirine girmişti. Dün iki oğlu olduğundan bahseden o hoş hanım artık yalnızca bir kızı olduğunu onunda 12 yaşına yeni girdiğini söylüyordu. Dünkü anlattıklarından eser yoktu. Dün anlatıklarını hatırlatmak için;
– Ayşe teyzecim dün oğlunuz ve gelininizle geldiniz buraya yanılıyor muyum?
– Evet tabi ki o denli iki oğlum var benim. İkisi de evli.
– Kızınız yok değil mi?
– Yok tabi o nerden çıktı? Kızım mı var dedim?
– Evet
– Kusuruma bakma canım unutkanlık…
Yaptığım aile görüşmesi sonucunda sağlıksızmızla ilgili net bilgiler edindim. 80 yaşındaydı. Eşi hakimdi ve çok otoriter bir kişiliğe sahipti. Ayşe hanım ve ali beyin ortasındaki 12 yaş fark ali beyefendisi olur olmaz kıskançlıklara sürüklemiş, eşini kayıp edeceği dehşetiyle baş başa bırakmıştı. Güç bir evlilik yaşadı. Makûs olayların üzerinde fazlaca durmazdı.
Bundan on yıl evvel ali beyefendi intihar etti. Ayşe hanım kocaman meskende yapayalnız kaldı. Çocuklar evlenmişti ve artık herkesin farklı bir hayatı vardı.
“Hep unuturdu annem lakin bu kadar değildi” diyordu oğlu. Giysisine o kadar çok itina gösteren Ayşe hanım artık ne giydiğini bile bilmiyor, her gün geçtiği sokakta kayboluyordu. Ani öfke patlamaları yaşıyor, hiçbir şey yokken ağlayıp gülünmeyecek yerde kahkahalar atıyordu. Eşyaların koyulması gereken yerler hakkında bir ayrımı yoktu. Saatini fırında, ütüsünü buzdolabında saklıyordu.
İsmi ne bu ruhsal sağlıksızlığın sanki diye düşünenleriniz vardır. Çabucak belirtmeliyim ki Alzheimer bir beyin sağlıksızlığıdır. Halk ortasında erken bunama diye isimlendirilen bu sağlıksızlık, 60′lı yaşlarda kendisini hissettirir. 85 yaş ve üstü her 5 bireyden biri ise, mutlaka Alzheimer sağlıksızsıdır. Öğrenme , mantık yürütme, günlük ömür marifetlerini yerine getirme süreçlerini kademeli olarak yıkıma uğratır.
Sağlıksızlığın en tipik belirtileri bellek rahatsızlıklarıyla ortaya çıkar ve basamak aşama ilerler. Birinci vakitler yakın tarihte yaptıklarını örneğin dün gece otomobilini nereye park ettiğini unutur. Vakit zaman gece ile gündüzü birbirine karıştırır.
Daha sonra afazi durumu, yani duyulanı manaya ve komünikasyon hünerinin bozulması ile ilgili rahatsızlıklar ortaya çıkar. Sıhhatsiz konuşurken uygun kelimeyi bulamaz.
Bu evreyi, karar verme ve işleri yürütmeye yönelik rahatsızlıklar izler.
Birinci belirtilerden ortalama 4 yıl sonra, agnozi (nesneleri tanıma ya da neye yaradıklarını bilmede güçlük) problemleri belirir. Örneğin, fırını açmak isterken televizyonun düğmesine basıp fırının ısındığını düşünmek v.b.
Akabinde yavaş yavaş kimliğini yitirir ve sonunda kendi kendisine yabancılaşır. Bu noktada, artık en yakınındaki insanları bile tanıyamaz hale gelir.
Sağlıksızlığın en son evresinde sıhhatsiz, günlük ömür içindeki en sıradan davranışları bile (kapı açmak, lambayı yakmak gibi) yapamaz duruma gelir.
Sağlıksızlığın nedenleri tam olarak bilinememekle birlikte, şuur kaybına neden olan beyin travmaları, depresyon, çevresel ve mesleksel yükümlülükler, troit bezinin yetersiz çalışması olarak gösterilmektedir.
Birinci sefer 1907 tarihinde Alman nörolog Alois Alzheimer tarafından tanımlanan bu beyin sağlıksızlığı, yaşlılık öncesi bunamaların (presenil demans) yüzde 75′ini oluşturur ve bayanlarda erkeklerden daha fazla görülür.
AH’nı tam olarak düzgünleştiren bir tedavi bulunmamakla birlikte, sağlıksızlığın ilerlemesini yavaşlatabilen ve belirtileri azaltabilen ilaçlar geliştirilmiştir. İlaç tedavisinde emel, sağlıksızlığı yok edebilmek değil ilerlemesini yavaşlatabilmektir. Erken teşhis hayati kıymet taşır. Bu sayede sağlıksızlığı denetim altına alabilmek çok daha kolaydır.
Sağlıksızlık, sağlıksızya bakan yakını üzerinde kıymetli derecede fizikî ve ruhsal yük yaratır. Çalışan sıhhatsiz yakınlarının yaklaşık % 50’si, sağlıksızlarına bakabilmek için işlerine orta vermek, çalışma saatlerini azaltmak ya da işlerini tümüyle bırakmak zorunda kalırlar.
Sıhhatsiz yakınlarında depresyon (%14-47), telaş bozuklukları (%10), şiddet duygusu ve saldırgan davranma korkusu (%20), sağlıksızya şiddet uygulama (%7) üzere sorunlar ortaya çıkar.
Sağlıksıznın bakım süreci içerisinde yaşanan ıstırapları hafife indirgeyebilmek için sağlıksızya bakanın ruhsal takviye alması tavsiye edilir
