Bireyler bazen çarpıtılmış kanılara sahip olabilirler. Bu çarpıtılmış kanılar kişiyi depresyona sokabilir, telaş uyandırabilir. Bilişsel davranışçı terapide bu çarpıtılmış niyetler tespit edilir ve yerine daha uygun, mantıklı olanlarla değiştirilmeye çalışılır. Bu fikir kusurları aşağıdaki üzeredir:
1.Meli Malı Biçiminde Düşünme
Kişi bu düşünme biçiminde kendisine, diğerine, dünyaya karşı kurallar koyar ve onların o formda davranmasını bekler. Herkesi memnun etmeliyim, kimse hakkımda makûs düşünmemeli, her vakit en düzgün olmalıyım, beşerler işe vaktinde gelmeli, öfke ve kıskançlık duymamalıyım halindeki niyetler bu çarpıtılmış niyet biçimine örnek olarak verilebilir. Görüldüğü üzere kişi aşikâr kurallar koymuştur ve herkesin bu halde davranmasını istemiştir. Bu fikirleri gerçekleşmediğinde ise hayal kırıklığı, öfke, engellenme ve suçluluk hisleri hissedebilecektir.
2.Keyfi Çıkarsama
Kişi elinde gereğince ispat yokken hatta bazen bilakis deliller varken kimi çıkarımlar yapar. Sorumluluğunu gereğince yerine getirmeyen birini gördüğünde kişinin, “bunu beni hudut etmek için yapıyor” biçiminde düşünmesi keyfi bir çıkarsamadır. Zira elinde delil yoktur. Bunun dışında elinde aksine ispatlar bulunan birinin olayı çarpıtması da keyfi çıkarsamaya girer. Örneğin çok güzelsin diyen biri hakkında, yalnızca kibar davranmak için bu türlü söylüyor formunda düşünmek eldeki delillerin karşıtını düşünerek çıkarım yapmaktır.
3.Aşırı Genelleme
Kişi bu çarpıtmada hudutlu sayıda örnekten yola çıkarak belirli kurallar oluşturmuştur. Mesela bir kez aldatılan bir bayanın “tüm erkekler güvenilmezdir” demesi bu çarpıtma ve düşünme yanılgısına örnek olarak verilebilir. Başına bir defa aksilik gelen birinin “tüm aksilikler beni buluyor” biçiminde düşünmesi birkaç kişi tarafından anlaşılmayan birinin “kimse beni anlamıyor” demesi bir dersten başarısız olan birinin kendini başarısız olarak nitelemesi bu çarpıtma cinsine örnek olarak verilebilir.
4.Ya Daima Ya Hiç Halinde Düşünme
Hayat bu beşerler için ya siyah ya beyazdır. Grinin tonlarına bu düşünme biçiminde yer verilmez. “Beni terslediği için o çok makûs biridir” ya da “bu imtihandan 100 alamazsam başarısız olurum” halindeki kanılar örnek olarak verilebilir.
5.Felaketleştirme
Kişi bu niyet küsurunda daima en kötüsünü düşünür. Pireyi deve yapmak kelamı tam bir örnek olarak verilebilir. Kişi geleceği karamsar bir halde yorumlar. Mesela panik atağı olan birisinin hızlanan kalp atışlarını, ölüyorum halinde yorumlaması örnek olarak verilebilir. “Şu hayatta yapayalnız kalacağım” niyeti de bu çarpıtma çeşidine örnek olarak verilebilir.
6.Zihin Okuma
Öbür insanların aklını okumak ve çıkarım yapmaktır. “Benim acınası biri olduğumu düşünüyor” ya da “aptal biri olduğumu düşünüyor” halinde düşünmektir.
7.Etiketleme
Kişinin kendine zalimce, berbat, olumsuz sıfatlar, isimler takmasıdır. Beceriksizim, tembelsin, aptalın tekisin üzere etiketleyici sözler kullanmaktır.
8.Duygudan Sonuca Ulaşmak
Bu halde hissediyorsam kesin bir şey var halinde düşünmektir. İçimde bir şey var kesin makûs bir şey olacak formundaki kanılar örnek olarak verilebilir.
9.Büyütme Küçültme
Makûs bir şeyi beğenilen büyüterek güzel bir şeyi küçültme eğilimine denir. Bu çarpıtmanın bir başka ismi da olumluyu yok saymaktır. Uygunluk yapan birinin “benim yerimde kim olsa birebirini yapardı” demesi bu çarpıtma çeşidine örnek olarak verilebilir.
10.Kişiselleştirme
Kişinin kendine odaklanması ve her şeyi kendine yontmasıdır. Odaya girmeyen birini gören kişi “ben varım diye girmiyor” formunda düşünmesi, sunum yapan birinin art sıralarda gülen iki kişiyi görünce “bana gülüyorlar” biçiminde düşünmesi örnek olarak verilebilir.
<br>
