Bayan ve erkek olmak ile ilgili günümüzde birçok alanda; edebiyatta, sinemada, tiyatroda birebir içerik birbirinden farklı araçlarla karşımıza çıkmaktadır. “Erkekler Mars’tan Bayanlar Venüs’ten”, “Kadın Aklı Erkek Aklı”, “Erkekler Ne Söyler, Bayanlar Ne Anlar” ve emsal başlıklar bunlardan bazılarıdır. Uzun yıllardır sıkça sinemalara mevzu olmuş, gazete yahut mecmualardaki köşe muharrirlerinin dikkatini çekmiş ya da okuduğumuz kitapların içeriklerini oluşturmuştur. Gündelik hayatta sıklıkla karşımıza çıkan bu olgu uzun yıllardır psikoloji, psikiyatri, nöroloji, nöropsikoloji, nöropsikiyatri üzere bilim alanlarındaki uzmanların da araştırmalarına husus olmuştur. Bugün gelinen noktada, bayan ve erkek beyni üzerine yapılan çalışmalar bayan ve erkek beyinlerindeki kimyasal, genetik, hormonal ve beynin fonksiyonelliğinin örtüşmesini %99 oranında doğrularken, %1’lik bir farklılık beyin yapısının lisan gelişiminde, toplumsal marifetlerde, hafızanın gelişmişliğinde, sorun çözme ve his denetimi üzere birçok farklılığa yol açtığını da doğrulmaktadır. Pekala, nedir bu yalnızca %1 farklılığın yarattığı sonuçlar ve bizi nasıl tesirler?
Doğduğumuz andan itibaren bayan ve erkek beyni birbirinden farklıdır. Bu farklılıktan ötürü da, anatomik yapı; dürtülerimizi, bedel yargılarımızı ve gerçekliklerimizi denetim eder. Nasıl ki beyin hasarları, inmeler, baş travmaları bireylerin hayatında kıymetli fizyolojik bir grup değişikliklere yol açabiliyorsa, bunların yaratabileceği ruhsal değişiklikler de göz arkası edilmemelidir. Örneğin; bir beyin hasarı ya da baş travması bir kişinin karakterini saldırgandan uysala çevirebilir. Pekala, tıpkı beyin dışarıdan bir reaksiyona maruz kaldığında bu kadar aksi istikamette değişiklikler gösterirken, doğuştan farklı biyolojik yapılara sahip olan bayan ve erkek beyinleri ortasındaki farkı hiç düşündünüz mü? Şayet doğuştan beyindeki irtibat ile ilgili alan daha fazla yer kaplıyorsa bunun gündelik hayattaki yansıması karşımıza nasıl çıkar, bu türlü bir beyin yapısına sahip olmak bize dünyayı nasıl algılattırır?
Bu sorunun temel karşılıkları bayan ve erkek beyin yapısı ve hormonlarına dayandırılabilir. Bayan ve erkek olmaktan kaynaklı olarak cinsiyetlerimize hâkim birtakım hormonlar vardır. Bunlar östrojen ve testosterondur. Gelişimin farklı periyotlarına ya da hayat şartlarına nazaran (ergenlik, menapoz, doğum öncesi ve sonrası) bayanlarda salgılanan östrojen hormonu bayanları insan bağlarında, bağlantıda ve karşısındakinin hissini anlamada daha hassas olmasına katkıda bulunurken; erkeklerde hakim olan testosteron hormonu erkekleri daha rekabetçi, rasyonel düşünme odaklı bir yapıya sahip olmasındaki temeli oluşturur. Bu bağlamda, hormonlar ve beyin yapısı, insanların isteklerini, isteklerini, davranışlarını, hayata bakışlarını belirleyebilir. Beslenmenin, toplumsal, cinsel ve saldırgan davranışların yönlendirilmesinde rol oynarlar. Baştan çıkarıcı davranmayı yahut konuşkan olmayı etkileyebilir, toplumsal olmanıza katkıda bulunabilir, çocuklarınıza özverili davranmanızı sağlayabilir ya da gerilmenize, sıkılmanıza, diğerlerini incitmenize yahut diğerlerini incitmekten korkmanıza yol açabilirler. Birebir vakitte sizi hırslı ve rekabetçi yapabilir, iş hayatınızdaki verimliliğinizi etkileyebilir, cinsel istekliliğinizi arttırabilir ya da azaltabilirler.
Bayan ve erkek beyinleri beyin görüntüleme aygıtları ile incelendiğinde birbirinden çok farklı görünür. Örneğin, bayan beyninin işitme ve lisan merkezindeki hudut hücresi sayısı erkeklere oranla daha fazladır. Bayanın kendi hislerini yönettiği, oburlarının hislerini anlamlandırdığı ve anıların depolandığı beyin bölgeleri bayanlarda erkeklere kıyasla daha fazla yer kaplamaktadır. Bu da, genel olarak bayanların neden hislerini daha rahat tabir edebildiklerini duygusal olayların ayrıntılarını neden daha uygun hatırladıklarını göstermektedir.
Gerek baskın hormonların, gerek beyin yapısının farklılığı nedeniyle birebir olayı yaşayan bir bayanın ve erkeğin düşünme süreçleri ile bu sürecin beyindeki seyahati ve yarattığı algı farklı olacaktır. Yani bayan ve erkek beynindeki sorun çözme sisteminin fonksiyonu farklı olduğu için; rastgele bir baskı yahut çelişki durumunda bayan ve erkek beyni birbirinden büsbütün farklı yansılar verirler. Bu yüzden bayanlar birinci randevularındaki, birinci kavgalarındaki en ince detayları dahi unutmazken, erkekler bu olayların gerçekleştiğini bile zar güç hatırlar. Bunun bu türlü olması, beynin yapısı ve kimyasıyla ilgilidir. Zira duyular erkek ve bayan beyinlerinde farklı datalar olarak işlenmektedir. Dolaylı olarak, bayanlar ve erkeklerin işitme, görme, hissetme ve oburlarının hissettiklerini kıymetlendirme biçimleri birbirinden farklıdır. Birbirinden farklı işleyen beyin düzeneği bayanı da erkeği de tıpkı vazife ve sorumlulukları farklı beyin devrelerini kullanarak yerine getiren canlılar yapmaktadır.
Biyolojik dürtüler, bugün durumumuzu anlamanın anahtarlarıdır. Lakin bu yazının da konusu olan bayan beyninin yapısının nasıl oluştuğunu, evrim, biyoloji ve kültür tarafından nasıl şekillendirildiğini de anlamak gerekir. Bu bilgi olmadan biyoloji baht haline gelir ve karşısında çaresiz kalırız. Beyin her şeyden evvel yetenekli bir öğrenme makinesidir. Hiçbir şey sabit değildir. Bilhassa beynimiz esnek bir yapıya sahiptir. Yeni öğrenilen her bilgiyle kendini değiştirip, dönüştürebilir. Beynimizin bu özelliğinden kaynaklıdır ki, görme yetisini kaybeden insanların dokunma duyuları çok gelişmiştir. Zira beyin süreç içerisinde görme fonksiyonunun gerçekleştiği alanı, dokunma duyusunun gerçekleşmesi için kullanmaya başlar ve böylelikle dokunma duyusuna ayrılan kısımdaki hudut hücrelerinin sayısının artması ile görme kaybı yaşayan şahısların dokunma duyusu daha da gelişmiş olur. Özcesi, biyolojimiz, bizim üzerimizdeki güçlü etkenlerden yalnızca bir adedidir. Hormonlar ve beyin yapımızın; zekamız, algılarımız, davranışlarımız ve genel olarak yaşantımız üzerindeki tesirlerini yönetmek ve şayet gerekiyorsa değiştirmek için üzerinde çalışabiliriz.
Bayan beyni inanılmaz yeteneklerle donatılmıştır: derin kişilerarası bağlantılar kurabilmek ve sürdürmek, yüzleri ve mimikleri okumak konusundaki kapasiteleri çok gelişmiştir ve bunlar bayan beyninin sahip olduğu birkaç toplumsal yetenekten bazılarıdır. Bayanlar bütün bu yeteneklerle doğarken, birçok erkek bunlardan yoksundur. Erkekler de kendi hormonal istikrarlarının ve beyin yapılarının şekillendirdiği diğer yeteneklerle doğarlar. Hepimiz bayan ve erkeklerin astronot, sanatçı, CEO, hekim, mühendis, siyasetçi, anne-baba ve çocuk bakıcısı olabildiklerini biliyoruz. Şayet beyninizin biyolojisinden kaynaklı yol açtığı reaksiyonların farkındaysanız harekete geçmemeyi tercih edebilir ya da gerçek olduğunu hissettiğiniz daha farklı bir yol ile karşılık vermeyi seçebilirsiniz.
