Baş ağrıları 2 ana kümeye ayrılmakta,Birincil(primary) ve İkincil(secondary);
Birincil( primary) baş ağrıları, öbür bir patoloji ile ilgili olmadan , kendi kendine oluşan baş ağrılarıdır.4 başka kategoriye ayrılmakta;
a) Migren(%35)
b) Gerginlik başağrısı( Tension- type headache %60)
c)Küme baş ağrısı( Cluster headache) ve öbür trigeminal otonom baş ağrıları( cephalalgias) yüz ve beyindeki parasempatik nedenlerden etkilenerek ortaya çıkar.
d) Öksürük sonrası başağrısı( max. Yarım saat sürer)
Spor sonrası baş ağrısı ( halterci baş ağrısı)
Sex sonrası baş ağrısı( cinsel ilgiyle başlayan ve orgazm da şiddetlenen)
Hipnic baş ağrısı( Sağlıksızyı uykudan uyandırıp, 5 dakika – 48 saat sürebilir) Hypnic baş ağrısını isimlendirmek için bu belirtilerin en az ikisi olmalı. Atağın ayda 15 den fazla olması enaz 15 dakika uyandıktan sonra devam etmesi, birinci sefer 50 yaştan sonra ortaya çıkması.
a ) MİGREN
Milletlerarası baş ağrısı topluluğuna nazaran (International Headache Society), Migrenin teşhis ve sınıflandırılmasında 7 alt küme vardır;
a.1) Rayic olan Migren,( Common Migren), aura sız migrendir, yani baş ağrısı var lakin görme bozukluğu vs…. yok
a.2)Klasik Migren, Aura ile bir arada olan Migrendir. Bazen yalnızca Aura olabilir( baş ağrısı olmadan), hafif migren tipi olmayan baş ağrısıdır. Bu grupta’’ Familial hemiplegic migraine’’ ve ‘’ sporadic hemiplegic migraine’’ da yer almakta. Sağlıksıznın migren ve aura yanı sıra motor tek taraflı felç yaşanır. Şayet yakın akrabalarda tıpkı hikaye varsa ‘’ familial ‘’ bu hikaye yoksa ‘’ sporadic’’ denir.
Bu kümede 3. tip migrenden yani ‘’ basiler- type migraine’’ den de bahsetmek gerekir.Bu sağlıksızlarda baş ağrısı ve auranın yanı sıra konuşmakta zahmet, baş dönmesi, kulak çınlaması(zil sesi duymak gibi) şikayetler ortaya çıkar( Brainstem belirtileri) lakin motor güçsüzlük olmaz.
a.3) Renital migren , tekrar olan görme bozukluğu, aşikâr bir görme alanında bulanıklık, süreksiz tek taraflı körlük, baş ağrısıyla bir ortada görülür. Bu küme sağlıksızlarda baş ağrısı atakları ortasındaki periodlarda göz muayenesi büsbütün olağandır.
Bu sağlıksızlarda süreksiz ani tek taraflı körlüğün ( amaurosis fugax) diğer nedenleri, yani’’ optic neuropathy’’ ve ‘’karotid dissection ‘’ muhakkak ekarte olmalıdır.
a.4 )Komplikasyonlu Migren :
● Kronik migren- migren baş ağrısı en az 3 ay boyunca 1 ayda 15 gün yahut daha fazla sürerse kronik migren denir.( çok migren ilacı kullanımından sonra tablo oluşabilir) Birden fazla vakit aurasız migren ( common migrenin) episadları kronik migrene dönüşebilir.
●Status migrainosus- 72 saatten fazla süren migren baş ağrısı atılımına denir.Baş ağrıları şiddetlidir.( çok migren ilacı kullanımından sonrada tıpkı tablo oluşabilir) teşhis için bu durumu ekarte etmek lazım.
● Aura şikayetlerini ( görme bozukluğu, bulantı) biri yahut birkaçı 1 haftadan fazla devam eder lakin beyin enfaktusu belirtileri bulunmaz, ender görünür.
● Aura şikayetlerinin biri yahut birkaçı, beyin enfaktusuyle ( Ischaemic brain infarction) bir ortada görülür.
●Migrenin aura sırasında 2 saat sonra nöbet atağı (seizur) eklenmesidir. Migren ve epilepsy ( sara) beyinde , kriz ile ilgili( paroxysmal) bozukluğun örnekleridir.Bu iki durumun bir ortada görükmesi ‘’ migralepsy’’ ismini almakda.
a.5) Çocukluk çağında kimi periodik sendromlar birçok vakit migrenin habercisi olabilir. Çocukta kusma nöbetleri, karın ağrısı atakları (abdominal migraine) ve baş dönmesi atakları formunda.
Migrende bulgu ve şikayetler:
Her sağlıksızda fark göstermektedir. Migren atılımı bu 4 fazdan oluşmakta lakin tüm sağlıksızlar tıpkı şikayetlerden yakınmazlar;
1) Prodrome Fazı- Baş ağrısı atağından saatler yahut günler evvel görülür, uykulu olmak, özel yiyecek arzusu( mesela çikolata) kaslarda bilhassa uzunluğunda gerilme, kulaklarda sıcaklık hissi, ishal yada kabızlık, idrara çıkmada artış.Bir çok sıhhatsiz bu belirtilerin ortaya çıkmasından migren atağının yakınlaşmasını anlayabilir.
2) Aura Fazı- Migrenli sağlıksızların %20-30 gözlenen bu faz 5-20 dakikada ilerler ve genelde 1 saatten az sürer.Baş ağrısı atağı birçok vakit aura fazının bitmesinden 1 saat sonra başlar( bazen auradan saatler sonra başlayabilir) .Aura belirtilerinin en yaygını görme bozuklukları dır( visual aura).Mesela beyaz, siyah yahut renkli ışıklar görme (photopsia), bulanık görme alanı vs…. Aura somatosensory de olabilir , bu da kendini ellerde , ayaklarda ve birebir tarafın burun- ağız kısmında iğne batırılma( paresthesia) hissi üzere gösterir.parestezi (iğnelenme hisi) kola ve yüze (dudaklar ve dile) yayılabilir. Aura fazın öteki semptomları , ses duyusu ve koku duyusunda halüsinasyon üzere orataya çıkabilir( migrainous deliria- oliver sacks)
3) Ağrı Fazları: Tipik migren baş ağrısı, tek taraflı, zonklayıcı orta derece yahut şiddetlidir, ve genelde aktiviteyle kötüleşir.Bu şikayetler sabit olmayabilir , ağrı iki taraflı başlayıp sonra tek taraflı yahut tam aksisi olabilir, ataklar yer değiştirebilir,Ağrı 4 saat- 72 saate kadar büyüklerde ve 1 saatten -48 saate kadar çocuklarda sürebilir, atakların aralığı çok değişken olabilir( hayat uzunluğu birkaç ataktan, haftada birkaç atılıma kadar) fakat genelde ayda 1-3 baş ağrısı atağı görülür. Ağrı fazında % 90 bulantı olur ancak yalnızca 1/3 kusma görülür, ışıktan ve sesten rahatsız olmak çok yaygındır. Şakak kısmındaki damarlarda sertleşme ve baş dönmesi olabilir.
4) Postdrome Fazı;
Baş ağrısının bitmesinden sonraki faza denir. Bu fazda sıhhatsiz kendini yorgun ve bitkin hissedebilir( hungover). Tanımada zorluk, gastrointestinal bulgular ,ruh hali değişiklikleri ortaya çıkar. Birtakım sağlıksızlar bu devirde, kendilerini yenilenmiş ve keyifli hissederler, kimileri de depresif ve mutsuz.
Migreni Tetikleyen Faktörler:
Migrenin başlama ihtimalilini birinci 48 saat içinde artırır;
Alerjik tepkiler
Fazla ışık , yüksek ses, özel kokular.,Ruhi yahut fiziki gerilim
Uyku sisteminde değişiklik,
Sigara içmek vaya dumanına maruz kalmak,
Öğün atlamak
Alkol
Mens sikllerindeki değişiklikler,
Doğum denetim hapları( ocp)
Menopoza geçiş devri.
Yiyecekler çikolata, avakado, bakla,peynir,tütsülenmiş besinler, soya sosu ve kırmızı şarap, bira, sherry, monosodium, glutamat, nitrat, nitrit ve tyramini olan tüm yiyecekler( konserveler,peynir vs)
Migren ‘in Patofiziyolojisi;
Her şey tam açığa kavuşmamakla birlikte , ‘’Migren’’ genetiğin ve çevresel faktör lerin ikisininde rol aldığı bir sağlıksızlıktır. Mühtemelen majör bir ağrı patikası(pathway) olan Trigeminal sondaki değişiklikten kaynaklanır. Beyin biyokimyasal (serotonin) imbalansı hudut sisteminde ağrı regülasyonunun bozulmasına neden oluyor. Seretonin düzeyi migrende düşer, buda trigeminal sistemden birtakım neuropeptidlerin salgılanmasına ve sonuçta ağrı eşiğinin düşmesine neden olur.
b) Gerginlik tipi baş ağrısı( TTH) :
Bu tip baş ağrısının değişik isimleri kasılma baş ağrısı, psychogenic baş ağrısı, gerilim baş ağrısıdır. Nedeni büsbütün birincil yahut öbür bir sağlıksızlığa ikinçilde olabilir.En fazla görünen baş ağrısıdır (%60).3 formda görülebilir; aralıklı( episodic) aralıklı ,sık görünen baş ağrısı( ayda 1 epizoda dan fazla olan baş ağrısı sık katagorisine girmekte) ,ve son olarak kronik gerginlik baş ağrısı( Kronik gerginlik baş ağrısı, önemli ömür kalitesini düşüren bir sağlıksızlıktır).
