Eğitim doğumdan itibaren ailede başlar, çocuklar 3 yaşına gelinceye kadar ailede aldığı eğitimi, kuralları, kazanımları bu yaşlardan sonra da anaokullarında devam ettirirler. Anaokulu, 3-6 yaş çocuklarının renkli dünyalarını, kendilerini toplumun makul kurallarına uymak koşuluyla konuttan sonra en özgür biçimde söz edebildikleri yerlerdir. Anaokullarının en önemli emeli çocukları ilkokula hazırlamak olduğu üzere hem de çocukları öğrenmemeye, keşfetmeye, sorumluluk almaya, ‘’ben’’ yerine ‘’biz’’ demeye, içinde var olan yeteneklerini, yaratıcılıklarını ortaya çıkartmaya yardımcı olduğu yerlerdir. Çocuklar renkli dünyalarını en hoş oyun ile açığa çıkarırlar. Çocuk bu yerlerde yaşıtlarıyla bağ içerisinde olur, grupça oyunlar oynarlar, sorumluluk alırlar, paylaşmayı, kendi haklarını muhafazayı ve diğerlerinin haklarına hürmet göstermeyi, uzlaşmayı öğrenirler. Kendi muhtaçlıklarını kendileri görmeyi öğrenirler, yemek yeme, ayakkabılarını bağlama üzere sorumluluklar kazanırlar bu üzere etkinlikler gelişimlerine büyük oranda takviye sağlar. Anaokulları çocuklar için bir uyarıcı nitelik taşır, çocuklar sınıf ve arkadaş ortamlarında kendilerini tabir etmek, anlatım üzere lisan hünerlerini büyük oranda geliştirirler.
Çocuklar anaokullarında lisanlarını daha gerçek kullanım, renkler, formlar, ikinci bir lisan kazanımı, meslekler, ülkeler, bayraklar, fotoğraf, müzik üzere sanatsal ve bedensel faaliyetler, oyunlar içeren çeşitli etkinliklerle iç içe olurlar bu cins faaliyetler onların bedensel, bilişsel ve ruhsal gelişimine büyük oranda katkı sağlar.
Anaokulunun başka bir niteliği, öğretmenin bu yaş çocuklarının gereksinimini bilmesi, onların gelişim seviyelerini bilmesi, pedagojik formasyona sahip olması ve ruhsal rehberlik alabileceği bir danışman ile çocukların ruhsal ve gelişimsel meselelerinin erkenden fark edilebileceği ve tahlil getirilebileceği yerlerdir. Anaokuluna başlama yaşı genelde 3, 3-5 yaş civarındadır. Çocukların bu yaşlarda yavaş yavaş ebeveynlerinden başka kalmaya alışırlar, arkadaşlarıyla daha çok vakit geçirmeye başlarlar. Birtakım çocuklar ise ebeveynlerinden ayrılmakta zahmet çekerler anaokulları bu tıp çocukları topluma kazandırmaya ve yaşıtlarıyla toplumsallaştırmaya dayanak olur.
Anaokullarının çocukları ilkokul eğitimine hazırladıkları üzere çocukların okul öncesi eğitime hazır olduğunu belirleyen makul kriterler vardır, bu makalede: okul öncesi çocukların gelişimsel süreçleri ve bağlanma kuramı hakkında bilgi verilerek çocukların anaokuluna hazır olup olmadığı hakkında, bunun yanında yanlışsız anaokulu seçimi için gerekli kriterler nelerdir bunlar hakkında bilgi verilecektir.
Anaokulu Seçerken Dikkat Edilmesi Gereken Konular
Yanlışsız öğretmen seçimi:
Birçok araştırma, eğitime ne kadar erken başlanılırsa daha sonraki akademik hayatta, toplumsal hayatta ve topluma katkı konusunda daha girişken ve istekli olunacağını savunmaktadır. (Eser, 2010; Şahin, 2010; Tezcan, 2011, Kıldan, 2012). Bu yüzden bu yaşlardaki eğitim, eğitimin kalitesi büyük bir kıymet arz etmektedir. Hayatın birinci yıllarının, bireylerin bilişsel, davranışsal ve duygusal gelişiminde belirleyici rol oynaması, okul öncesi eğitim öğretmenlerinin çocuklar üzerindeki tesirini ön plana çıkartmaktadır. Okul öncesi eğitim öğretmenlerinin niteliklerinin yüksek olması gerekmektedir. Bu kadar değerli ve kritik bir periyodun sorumlulukları fakat yüksek nitelikli öğretmenler yerine getirilebilir (Gürkan, 2005). Bu husustaki en büyük vazife aileden sonra okul öncesi öğretmenlerine düşmektedir. Okul öncesi öğretmenleri, deneyimli, düzgün bağlantı kurabilen, çocuklarla birlikte oyun oynayan, onlarla müzik söyleyen, onlarla empati kurabilen, müzik söyleyebilen, onlara öğrettiği kadar onlarla birlikte öğrenebilen şahıslar olmalıdır.
Okul öncesi öğretmenler çocukların gereksinimlerine gerektiği vakit gerçek karşılığı vermeyi bilen kişidir. Çocuklar bu yaşlarda anne ve babalarından sonra en çok öğretmenleriyle vakit geçirdikleri için ebeveynlerinden sonra örnek alacağı birinci kişi öğretmenleridir bu yüzden okul öncesi öğretmenler çocuk gelişimine ve psikolojisine hakim ve onlara gerektiğinde çok istikametli dayanak sunan şahıslar olmalıdır.
Okul öncesi öğretmen çocuklar ona sorular sorduğunda sıkılmadan yanıt vermeli bunun yanında çocukların meraklarını daha da çok irdelemelidir onlarla deneyler yapmalı, onların sorumluluk almalarına katkı sağlamalı, öbür çocuklarla grup çalışmasında bulunmasına ve kritik düşünmelerine katkı sağlamalıdır. Öğretmenin sıcak ve muteber tutumu çocuk ile inançlı bir irtibat kurarak çocuğun bağlantılarında katkı sağlamalıdır. Çocuk öğretmeni ile inançlı bir bağlantı içerisinde olursa başka yetişkinlerle de daha rahat sosyalleşebilecektir.
Kontrol ve Rehberlik:
Bütün kaliteli kurum ve kuruluşlar performanslarının kıymetlendirilmesine muhtaçlık duyarlar ve denetleme okulların muvaffakiyetinin ölçülmesinde kullanılan en yaygın sistemdir. (Yavuz, 2010).
Kontrol ve rehberlik eğitimdeki kaliteyi arttırmayı sağlayan en değerli dinamik etkenlerden birisidir. Ayrıyeten sınıf içindeki öğrenme ve öğretme etkinliklerinin yinelenmesinde kıymetli bir rolü vardır. Kurumlar kadar o kurumda çalışan öğretmenlerin de denetlenmesi hem de kendi performanslarını ölçmeleri için geri bildirime gereksinimleri vardır. Bu bahiste öğretmenler dışardan dayanak alarak daha fazla akademik ve pratik bilgiler kazanmalıdır.
Anaokullarında başka bir değerli bahis ise rehberliktir. Öğrencilerin rastgele bir meselesinde ya da aile ve öğretmenlerin yardıma gereksinimleri olduğu hususlarda bir ruhsal danışmana muhtaçlık duyarlar. Bu bireyler çocuk gelişimi ve psikolojisinden anlayan tecrübeli uzmanlar olmalıdır. Anaokuluna giden çocuklarda saldırganlık, altını ıslatma, altına kaçırma, yeme bozuklukları üzere ruhsal rahatsızlıklar görülebilir bu üzere durumlarda en yanlışsız şey bir uzmana başvurmaktır.
Etraf, Sınıf Ortamı, Açık Alan ve Çocuk Sayısı:
Loris Malaguzzi’ye nazaran ‘’Çevre üçüncü öğretmendir.’’
Steiner ise etrafın öğrenmeye tesirini şu kelamıyla açıklar: “Çocuk, lakin gelişimine uygun donatılmış bir öğrenme ortamında asıl potansiyeline ulaşabilir. Bu nedenle, erken yaşlarda uygun yerlerin tasarlanmasında, duyuşsal çeşitliliğe ehemmiyet veren bir tasarım anlayışının benimsenmesi gereklidir.” Bu yüzden çocuğun renkli dünyasını daha da çok uyaracak, çocuklar üzere maceracı, renkli ortamlar eğitime değerli derecede katkı sağlar. Çocukların fizikî ve zihinsel yeteneklerini hakikat bir potansiyelde kullanmasına imkan tanır.
Yapılan birtakım araştırmalar, eğitim yapılan bina şartları ile öğrenci başarısı ortasında ilginin bulunduğunu ortaya koymuştur. Çocuk-çevre bağı çalışmalarında yerin kıymeti bilhassa erken çocukluk eğitiminde değerli bir yer fiyat. (Biçer, 1993 ; Akgül&Yıldırım, 1995 ; Aydın, 2000 ; Şener, 2001 ; Uludağ&Odacı, 2002 ; Terzioğlu, 2005 ; Steiner, 2008).
Araştırmalar, oyun alanlarının yalnızca fizikî güç için değil, birebir vakitte zihinsel, toplumsal ve duygusal marifetlerin gelişimi için de değerli olduğunu ortaya çıkarmıştır. Oyun yeri, yaratıcı oyunlar, doğal elemanlarla oyunlar, su ve kum oyunları, üzere farklı oyun cinslerini içermelidir. Yer şuurunun oluşması, algı ve motor gelişiminin uyarılması için çocuk çeşitli yerleri deneyimlemelidir. Çocuğun yer hissine sahip olabilmesi için üstünde-altında, içinde-dışında, açık-kapalı, sağ-sol, yakın uzak üzere çeşitli kavramları öğrenmesi gerekir. Biçimlerin, dokuların, renklerin, dizaynların ve seslerin tekrarı çocukların öğrenmesini sağlamak için değerlidir. Bir oyun alanı çocuğa biçim, boyut, sayı, kesimler ortası bağ vb. kavramları geliştirmesi için yardımcı olmalıdır (Dönmez, 1992 ; Wilson, 1996 ; Aral, Gürsoy&Köksal, 2000 ; Tekkaya, 2001; Yılmaz&Bulut, 2003 ; Tuğrul, 2005 ; Güler, 2009 ; Duman, 2010 ; Gülay, 2011).
Sınıf ortamından bahsetmek gerekirse ise sınıf mevcudu en fazla 12-15 kişilik olmalı ve iki öğretmen bulunmalıdır. Masa, sandalye, oyuncak ve gereç dolaplarının çocukların ulaşabileceği boyutlarda olmalıdır. Masalar farklı alanlarda( sanat, fen, kutu oyunları, okuma yazma) biçiminde konumlandırılmalıdır. Postane, kahve dükkanı, uzay üssü, tekne üzere hayal gücüne dayalı oyun alanları olmalıdır. Davranış ve sınıf idaresi ile ilgi posterler, görseller ve uygulamalar olmalıdır. Günlük akış çocukların anlayabileceği formda görselleştirilmelidir. Görselliğin değer verildiği, çocukların yapıtları bulunan panolar olmalıdır.
Beslenme:
Çocuğun bedensel, duygusal gelişmesini ve toplumsal davranışların direkt etkileyen en kıymetli faktörlerden biri yaşına, cinsine ve aktivitesine uygun kâfi ve istikrarlı beslenmesidir.(UNICEF 2002) Beslenme çocukluk yaş periyotlarında büyüme ve gelişmeyi etkileyen en değerli faktörlerin başında gelir. Beslenmenin zeka ile ilgisi olduğu düşünülen bir çok araştırma da bulunmaktadır. Okul öncesi çağ çocuklar besinlerden çok etraf ile ilgilenirler, bu yaşlarda besin seçmeye başlarlar o yüzden çocukları yemeğe zorlamak yerine acıktıklarında beslemek, onlara besinleri tanıtmak, faydalarını içerdikleri vitaminleri anlatmak gerçek bir karardır.
Okul öncesi periyottaki beslenmenin maksadı; kâfi besin çeşitliliği ile büyüme ve gelişmenin sağlanmasıdır. Büyüme suratının yavaş olduğu, motor gelişimin süratle gerçekleştiği bu devirde beslenmenin planlanması, yemek yeme davranışı geliştirilmesi ve ömür uzunluğu müspet beslenme alışkanlıklarının kazandırılması amaç olmalıdır (ADA 1998).
Oyun :
Çocukların oyun oynadıkça ince ve kaba motor maharetleri gelişmektedir. Kum, kil, su, hamur, kesme, yapıştırma, çizme, boyama vb. oyunlar çocukların küçük kaslarının gelişimine; top atma, kule yapma, ip atlama vb. oyunlar ise büyük kaslarının gelişimine çok kıymetli katkılar sağlamaktadır. Bu çeşit oyunlar çocuklarda el ve göz uyumunun gelişimine kıymetli katkılar sağlarlar. Birebir vakitte çocuklar, günlük hayatta gerekli olan marifetleri oyun yoluyla deneme imkanı bulmaktadır. (Sevinç 2004, Koçyiğit ve ark. 2007).
Çocuklar, oyun yoluyla sevincini, nefretini, sevgi arayışını ve saldırganlık üzere hislerini dışa vurabilmekte ve söz edebilmektedir. Çocuklar, toplum kurallarını, bireyler ortası bağlantıları ve bağlantısı en kolay ve zararsız biçimde oyun yoluyla öğrenir. Sıra beklemeyi, paylaşmayı, diğerlerinin hakkına hürmet duymayı, kurallara ve sınırlamalara hürmet göstermeyi, nizam ve paklık alışkanlıklarını edinmeyi, söylenenleri dinlemeyi, his ve niyetlerini tabir edebilmeyi, empati kurmayı, diğerleriyle tesirli bağlantıya geçmeyi toplumsal hayata hazırlanmada en tesirli araçlardan olan oyun sırasında öğrenir. (Seyrek 2003).
Program ve Okula Hazır Oluş:
Kullanılacak olan program çocuğun gelişim seviyesine paralel, çoklu zeka prensipleri doğrultusunda hazırlanan çocukların gelişimlerine katkı sağlayacak seviyede olmalıdır.
Uygulanması gereken programlar çocuğun birden çok duyu organını harekete geçirmeli ve çocuğa tecrübe kazandırmalıdır.
Bu programların başka bir gayesi ise çocuğun okula hazır oluşunu sağlamalıdır. Okula hazır olma mahareti çocuğun tüm eğitim hayatı üzerinde bir tesire sahiptir ve bu marifetin temelleri en düzgün anaokullarında atılır.
Oktay ve Unutkan’a nazaran ise; bu devirde çocukların okula hazır olmalarını sağlayabilmek için sesleri tanıma ve el-göz uyumu üzere okumaya hazırlık hünerleri, 0-20 ortası sayıları tanıma ve halleri öğrenme üzere matematik maharetleri, paylaşma ve sıra bekleme üzere toplumsal maharetler, büyük ve küçük kas gelişimi üzere motor maharetler, kendi hislerini söz etme ve empati kurabilme üzere duygusal maharetler, paklık ve beslenme üzere alanlarla ilgili işleri yapabilme üzere öz bakım maharetlerin geliştirilmesi gerekmektedir.
Okula hazır bulunuşlukla ilgili Ulusal Eğitim Amaçları Panelinde karara varılan kriterler ise Kagan (1992,12-18) tarafından aşağıdaki formda sıralanmaktadır:
- Fizikî ve Motor Gelişimi: Çocukların gerçek beslenmiş ve yeterli dinlenmiş olması. Motor gelişimleri ise kalemi düzgün tutabilecek kadar olması.
- Toplumsal ve Duygusal Gelişim: Çocukların yetişkinler ile inançlı bağlantılara girmeleri ve diğer çocuklarla oyun oynayıp çalışabilmeleri.
- Lisan Kullanımı: Çocukların, his ve niyetlerini söz edebilmeleri ve başlangıç okuma hecelerini kavrayabilmeleri.
- Biliş ve Genel Bilgi: Çocukların, renk, form, sıcak-soğuk üzere genel bilgileri kavrayabilmesi.
- Öğrenmeye Yönelik Yaklaşımlar: Çocuklar; merak, yaratıcılık, sebat etme, bağımsızlık üzere davranışlar göstermelidir.
